15. YÜZYIL TÜRKÇE TIP ESERLERİNDEN SULTÂNİYYE VE SÖZ VARLIĞI

Authors : Mihrican ÇOLAK

Pages : 828-854

Doi:10.20322/littera.1175829

View : 8 | Download : 9

Publication Date : 2022-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserleri arasında yer alan Sultâniyye, hem Türk dili hem de tıp tarihi açısından önemli bir eserdir. Eserin yazarı döneminin önde gelen hekimlerinden biri olduğu bilinen, ancak hayatı ve eserleri hakkındaki bilgilerin kaynaklarda farklılık gösterdiği Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî’dir. XV. yüzyılda yazılan Sultâniyye’nin konusunu koruyucu hekimlik oluşturmaktadır. Yazar, Çelebi Mehmed’e insert ignore into journalissuearticles values(1413-1421); ithaf ettiği düşünülen eserinde sağlığı korumak için ne zaman nelerin yenilip içilmesi ve nelerin giyilmesi, bazı durumlarda nasıl davranılması gerektiği konusunda bilgiler vermektedir. On dört bölümden oluşan eserde yazar, bölümleri fasıllara ayırarak suların, hararetin, hamamın, kusmanın, ishal ve kabızlığın fayda ve zararlarına; yiyecekler ve giyecekler hakkında bilgilere ve cinsel ilişki için önerilere; göz ve kulak sağlığı ile uykunun bedene etkisine; müshil şaraplar, haplar ve hukneler hakkında bilgilere yer vermektedir. Eserin, içerisinde yer alan hastalık, bitki, hayvan, ilaç, gıda, giysi, eşya vb. adlar bakımından zenginliği dikkate değerdir. Sultâniyye, zamanının diğer tıp eserleri gibi dil tarihi, tıp tarihi, eczacılık, botanik, halk hekimliği vb. için kaynak niteliği taşımaktadır. Bu çalışma, eserin tanıtılması ve söz varlığının incelenmesinden oluşmaktadır. Eserin tanıtılması kısmında Sultaniyye’nin yazarı, eserin adı, kaynakları, ithaf edildiği kişi, yazılış sebebi, konusu ve nüshaları hakkında bilgi verilmektedir. Sonrasında eserde yer alan bitki, hayvan, gıda, giyecek, eşya vb. adlar ile eylemlerden oluşan söz varlığı üzerinde durulmaktadır. Söz varlığı incelenirken sözcüklerin kökenleri ve kullanım sıklıkları belirtilmiştir. Sonuç olarak ilk sırada Türkçe adların, ikinci sırada ise Arapça adların kullanıldığı görülmektedir.
Keywords : Eski Anadolu Türkçesi, XV yüzyıl Türkçe tıp eserleri, Muhammed bin Mahmûd ı Şirvânî, Sultâniyye, söz varlığı