SÖYLEM İŞLEVLERİ BAĞLAMINDA ARGODAKİ BEN ÖZNESİNİN ÇOĞUL KİŞİ OLARAK KODLANIMI

Authors : Turgay Sebzecioğlu, Ayşe Ardiç

Pages : 760-778

Doi:10.20322/littera.1349585

View : 90 | Download : 178

Publication Date : 2023-10-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Söylemde kişi, yer ve zaman en önemli göstericilerdir. Dillerde söylemin kişi gösterimi çoğunlukla kişiye gönderimde bulunan adıllar veya eklerle kodlanır. Özellikle karşılıklı konuşma söyleminde konuşmacı toplumdilbilimsel yansımaların bileşimini oluşturan öznelliğini "ben” adılı temelinde biçimlendirir. Konuşmacı "ben” adılıyla yansıttığı öznelliğini farklı kişi adıllarıyla örüntüleyebilir. Bu tür örüntülemeler karşılıklı konuşma stratejileri içerisinde değerlendirilebilecek hamlelerdir. Böylece konuşmacı olay ve durumlara karşı olan tutumunu daha iyi bir biçimde aktarabilmeyi amaçlar. Bu doğrultuda "ben” adılının sözcelemede kişi kayması, kişi değiştirme veya adıl değiştirimi ile adlandırılabilecek çoğullama işlemlemeleri dışlayıcı biz (exclusive we), kapsayıcı biz (inclusive we), samimiyet, belirsizleştirme, sorumluluktan kaçınma, kümeleme gibi işlevlerin aktarımında önemli bir görev üstlenir. Karşılıklı konuşmalarda yer alan argo kullanımları, söz konusu işlevlerin etkin bir biçimde gözlemlenebildiği örnekleri sunmaktadır. Bu çalışma çeşitli argo kullanımları üzerinden "ben” adılının kişi kayması sonucunda ortaya çıkan çoğullanmalarını incelemekte ve çoğullamanın yansıttığı işlevlerin betimlemesini yapmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın sonucunda argodaki "ben” öznesine ilişkin çoğullanmanın argonun genel işlevleriyle örtüşecek biçimde dışlayıcı kümeleme, dışlayıcı biz veya dışlanmışlık işlevi, kapsayıcı kümeleme, kapsayıcı biz veya bağdaşıklık işlevi, böbürlenme, büyüklük taslama ve yüceltme işlevi, güçsüzlüğü örtme işlevi, belirsiz bir "ben” yaratma işlevi, işbirliği duygusu yaratma işlevi, teklif işlevi, tersinleme işlevi, düş kırıklığı veya kendine kızgınlık işlevi gibi işlevleri aktararak konuşucu öznelliğinin daha güçlü bir biçimde yansıtıldığı anlaşılmıştır.
Keywords : argo, öznellik, ben adılı, kişi kayması, çoğullama