DİVAN ŞİİRİNDE BUHUR YAKMADA KULLANILAN KOKU MADDELERİ

Authors : Nurgül Özcan

Pages : 223-257

Doi:10.20322/littera.1639559

View : 111 | Download : 59

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarih öncesi dönemlerden bu yana istisnasız bütün kültürlerde, inanç sistemlerinde karşılaşılan buhur geleneği, divan edebiyatında çok çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Bazı koku maddelerinin, bitkilerin, ağaç kabuklarının, özel sıvıların ateşte yakılmasıyla gerçekleşen buhur yakma işlemi, tüm dünyada olduğu gibi Türk kültüründe de zengin bir kültür mirasının oluşmasına neden olmuştur. Değişik inanç ve kültürlerde, maddî-manevî törenlerin ve ritüellerin, âdet ve geleneklerin vazgeçilmez unsurlarından biri olan buhur, sanatçıların ve bilim insanlarının da dikkatini çekmiştir. Klasik edebiyatımızda buhur konusunun tercih edilmediği divan neredeyse yok gibidir. Buhur ve içinde buhur yakılan buhurdan (micmer), şairlerin hayal dünyasında renkli benzetme ve mecazlarla işlenmiştir. Osmanlı tarihinin her döneminde, toplumun her kademesinde karşılaşılan buhur yakma geleneği; zengin benzetme, sembol ve çağrışımlarla divanlarda sıkça karşımıza çıkar. Koku tarihinin önemli bir alanı olan buhur geleneği, Türklerin İslâm’ı kabulünden önce ve sonraki adet ve inançlarının etkisini yansıtması, bu coğrafyada yaşamış farklı inanç ve kültürlerin birbiriyle etkileşimini göstermesi açısından da çok önemlidir. Bu çalışmada, buhur geleneğinin seyri hakkında genel bilgi verildikten sonra buhur çeşitlerinin divan şiirine nasıl yansıdığı üzerinde durulmuştur. Buhurda kullanılan maddelerin menşei ve coğrafyası, buhur çeşitlerinin, dönemin sosyal hayatı ve ritüellerindeki yeri ve önemi, buhurla ilgili koku maddelerinin divan şairleri tarafından nasıl tercih edildiği değerlendirilmiştir. Ayrıca, buhur yakmada kullanılan maddelerin çeşitliliği, sembol ve mecazlarının zenginliği örneklerde gösterilmiştir. Tüm kültürleri ilgilendiren bu kadim gelenekle ilgili daha kapsamlı çalışılması gerektiği görülmüştür. Çalışmamız, başta edebiyat olmak üzere kültür tarihi, dinler tarihi, sosyoloji, psikoloji vb. pek çok bilim dalına kaynaklık edecek bilgileri içermektedir.
Keywords : Buhur, tütsü, koku, divan şiiri, Osmanlı.