A Comparison Between Hobsbawm’s and Bayat’s Views on Non-Western Social Movements

Authors : Olçum AKYÜZ, Mehmet Ali AKYURT

Pages : 403-421

Doi:10.26650/siyasal.2022.31.1057765

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2022-11-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Toplumsal hareketler, literatürde 1960’lara kadar, modern dönemde Batı’da ortaya çıkan, örgütlü, lidere sahip ve devrime katkıda bulunan toplumsal hareketlerle sınırlandırılmıştır. İlerlemeci tarih anlayışına ve modernleşme teorisine paralel konumlandırılabilecek bu dar çerçevenin genişletilip zenginleştirilmesinde Antonio Gramsci, Michel de Certeau, James Scott gibi araştırmacıların yanı sıra aşağıdan tarih, maduniyet çalışmaları ve post kolonyal teori gibi yaklaşımlar önemli rol oynamıştır. Eric Hobsbawm’ın gerek modernleşme öncesi dönem Avrupa gerekse çağdaş Latin Amerika çalışmaları ve Asef Bayat’ın Ortadoğu toplumsal hareketleriyle ilgili çalışmaları, literatürdeki modernleşmeci kalıpların ötesine geçerek alanın genişlemesine katkı sağlamıştır. Bu makalede Hobsbawm ile Bayat’ın toplumsal hareketlere dair araştırmaları karşılaştırmalı olarak ve aralarındaki süreklilik vurgulanarak ele alınmakta gerek felsefi ve teorik temelleri gerekse geliştirdikleri kavram ve tipolojiler söz konusu zenginleşmeye katkıları bağlamında incelenmektedir. Özellikle yasal uygulama ve düzenlemelerin yetersiz kaldığı, mevcut siyasi ve bürokratik mekanizmaların halk kesimlerini temsil edemediği Latin Amerika ve Ortadoğu ülkelerinde, Gramsci’ci anlamda “pasif devrim” yaratan toplumsal hareketler söz konusudur. Nitekim her iki sosyal bilimci de Batı-dışındaki örgütsüz, lidersiz, manifestosuz ve ilk anda devrimci karakterde olmayan toplumsal hareketleri incelemelerine dahil etmişlerdir. Böylelikle iki isim de daha önce son derece sınırlı bir şekilde analize konu edilen toplumsal hareket ve muhalefet biçimlerinin önemini vurgulayarak toplumsal hareketler literatüründeki Avrupa merkezli ve modernleşmeci önyargıların eleştirilmesine katkı yapmışlardır.
Keywords : Toplumsal Hareketler, Latin Amerika, Ortadoğu, Maduniyet Çalışmaları