ANLAMIN BİR PARÇASI OLARAK ATASÖZÜ VE DEYİMLERDEKİ KİŞİ ADLARI

Authors : Hatice KUTLAR

Pages : 56-113

Doi:10.30568/tullis.723812

View : 13 | Download : 37

Publication Date : 2020-06-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Atasözleri ve deyimler, dilin söz varlığı içinde yer alan, toplumun geçmişine ve kültürüne ilişkin taşıdığı bilgi değerini, gelecek kuşaklara taşıyıp bildiren kalıp sözlerdir. Bu kalıp sözlerin anlamları, kendini oluşturan ögelerin anlamlarıyla doğrudan bağıntılı değildir. Ancak bunların içinde geçen kişi adları, bir bütün olarak oluşturulan anlamın bir parçası olmakla hem üretilen yeni bilgiyi pekiştirirler hem de kültürel devamlılığı sağlarlar. Atasözü ve deyimlerdeki özel adlar, bu konuyla ilgili sözlük ve çalışmalardan taranarak tespit edildi. Bunlar, kendi içinde; yer adları; kişi adları; etnik kimlik ve mensubiyet bildiren adlar olarak sınıflandırıldı. Atasözü ve deyimlerde geçen yer adları, daha önce ayrı bir makale olarak yayımlandı. Bu yazıda kişi adları ele alınmıştır. Bu çalışmada, atasözleri ve deyimler hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, bunlarda geçen kişi adları, derlenen malzemeden yola çıkılarak niteliklerine göre gruplandırıldı. Kişi adlarının geçtiği atasözü ve deyimler, kaynaklarda verilen açıklama ve anlamlarıyla birlikte alfabetik olarak düzenlendi. Atasözleri ve deyimlerimizde madde başlarına göre 314 kişi adı geçtiği tespit edildi. Bunlardan 16’sı yaşamış, dinî bir vasfı olanlar veya din kültürüyle ilişkili olanlar; 67’si yaşamış, tarihî veya menkıbevî şahsiyetler; 231’i de yaşayıp yaşamadığı tespit edilemeyen, herhangi bir kişi adıdır. Bu çalışmayla, atasözleri ve deyimlerde hangi kişi adlarının kullanıldığı bildirilmeye; geçmişte birlikte yaşanılan kişilerin veya toplumun zihninde yer etmiş kişilerin dilde karşıladığı göstergeleri belirlemeye; dil-toplum-kişi adı üçgeninde oluşan kültürel varlık gösterilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Atasözü, deyim, özel adlar, kişi adı, kişi adı bilimi