Gulât-ı Şîa’nın Ehl-i Beyt Taraftarlığının Sosyopolitik Nedenleri

Authors : Metin Gürpınar, Mehmet Çelenk

Pages : 149-173

Doi:10.48203/siader.1573040

View : 151 | Download : 120

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam düşünce tarihinin iki ana kutbunu oluşturan Ehl-i sünnet ve Şîa temel inanç ve uygulamalarda birbirine oldukça yakındır. Bu yönüyle İslam geleneği mezhebi farklılaşmayı hiçbir zaman din farklılaşması, Hristiyanlık ve sair dinler düzeyinde tecrübe etmemiştir. Özü itibarıyla Hz. Peygamber dönemi sonrası İslam toplumunun liderlik sorunu etrafında şekillenen Sünnîlik ve Şiîlik farklılaşması zamanla bünyesine farklı unsurlar ve yaklaşımlar katarak farklı siyasi ve kelâmi oluşumlara doğru evrilmiştir. Şiiliğin siyaset problemini dini bir zeminde ele alıp kendi kelam geleneğinin kurucu unsuru haline getirmesiyle beraber konu oldukça girift bir hale gelmiştir. Şiî gelenek siyaset/imâmet hususunda birbirinden farklı çok sayıda yorum ve yaklaşım geliştirmiştir. Zeydiyye ve İsnaaşeriyye nispeten mutedil ve ilmi bir zeminde sistemlerini inşa ederken Gulât-ı Şiâ olarak adlandırılan kesimler birbirinden farklı uç yorumlar geliştirmişlerdir. Erken dönemde Ehl-i beyt’in hilâfet hakkının gasbı, masum imam ve Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer karşıtlığı olarak şekillenen gulât hareketleri dinî, siyasî, sosyokültürel ve ekonomik sâiklerle tezlerini temellendirmeye çalışmışlardır. Bu hareketler halkın desteğini kazanmak için kendilerini Ehl-i beyt’ten bir şahsa isnat etmekte bir sakınca görmemişlerdir. Araştırmanın amacı, Gulât-ı Şîa’nın Ehl-i beyt taraftarlığının sosyopolitik nedenlerini bütüncül bir yaklaşımla ortaya koymaktır.
Keywords : İslâm Mezhepleri Tarihi, Sahâbe, Gulât-ı Şîa, İmâmet, Ehl-i beyt