İMPARATORLUK’TAN CUMHURİYET’E TÜRKİYE’DE YABANCI SERMAYE ANLAYIŞI

Authors : Bige SÜKAN

Pages : 0-0

Doi:10.1501/Tite_0000000409

View : 19 | Download : 16

Publication Date : 2014-03-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Yabancısermaye, Osmanlı  İmparatorluğu’na 19. yüzyılın ikinci yarısından  itibaren dışborçlanmalar ve sermaye yatırımlarıile girmişti. 1854’te Kırım  Savaşı’nıfinanse etmek amacıyla başlatılan borçlanma hareketi, beraberinde hızlı bir sermaye transferini de getirmişti. Bu borçlanmaların doğal bir sonucu olarak ilk  önce bankacılık, daha sonra ise demiryolları, su, gaz, madencilik, sigortacılık gibi  sektörlere yabancısermaye yatırımıyapılmıştı. Sonuçta, I. Dünya Savaşıöncesi  Osmanlı  İmparatorluğu’nda Fransız, Alman ve  İngiliz sermayeleri egemen  olmuşlardı.  Avrupalıdevletlerin en fazla yatırım yaptığısektör olan demiryolları, Osmanlı ekonomisi ve maliyesinin yabancısermayenin denetimine girmesinde, Osmanlıdış borçlarının artmasında önemli rol oynamıştı. Osmanlıyöneticilerinin ise, demiryolu  ulaşım projelerinden ekonomik, mali, askeri ve siyasi beklentileri vardı. Bu  beklentiler, Osmanlıyöneticilerinin yabacısermaye anlayışınıyansıtıyordu. Diğer  yandan OsmanlıDevleti’nin borçlanma nedenleri de, onun yabancısermaye  anlayışının kavranmasıaçısından önemli verilerdi.  OsmanlıDevleti’nin ekonomik ve siyasi bağımsızlığınıkaybetmesinin ve  parçalanmasının nedenlerini çok iyi bilen Gazi Mustafa Kemal’in yabancısermaye  anlayışıfarklıydı. O, yabancısermayeye karşıdeğildi ve ülke kalkınmasıiçin gerekli  görüyordu. Ancak yeni Türk Devleti’nin geçmişte olduğu gibi yabancısermayenin  jandarmalığınıyapmayacağınıve ülkenin onun denetimine girmesine izin  verilmeyeceğini daha Lozan barışgörüşmelerinin kesintiye uğradığıdönemde ilan  etmişti. Borçlanma konusunda ise, Osmanlı’nın yaptığıgibi dışborçların israf  edilerek yeni borçlanmalara yol açmasına karşıydı. O, ülkenin kalkınması, üretimin  artması, halkın refahının sağlanmasıve gelir kaynaklarının geliştirilmesi amacıyla  yapılacak borçlanmalara taraftardı. Atatürk döneminde gerçekleşen yabancı sermaye hareketleri ve alınan dışkrediler, O’nun yabancısermaye anlayışını yansıtan uygulamalardı.
Keywords : Yabancısermaye, Osmanlıborçlanmaları, Atatürk, İngiliz yatırımları, Fransız yatırımları, Alman yatırımları, dışkrediler