BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI DEVLETİ’NİN CİHAD İLAN ETMESİNİN DOĞU TÜRKİSTAN’DAKİ YANKILARI

Authors : Yusuf AYDIN

Pages : 127-154

Doi:10.46955/ankuayd.943685

View : 20 | Download : 22

Publication Date : 2021-05-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Kasım 1914’te ilan edilen Cihad-ı Ekber’in ardından, Türk ve Alman ajanları, Çin’in Doğu Türkistan muhtar bölgesinde bir takım cihat faaliyetlerini tahrik ettilerse de Çin’in aldığı tedbirlerle önemli bir merhale kaydedilemedi. Çin Müslümanları [Dunganlar/Döngenler] cihadın ilanından habersizken Doğu Türkistan Müslümanları arasında münferit birkaç vaka dışında cihat faaliyetleri olmadı. Karışıklık çıkarmak maksadıyla Afganistan üzerinden Doğu Türkistan’a giren Alman ajanı Hentig, yakalanıp sınır dışı edildi. Çinli lider Sun Yat Sen’in İngiltere hükümetine yazdığı mektupta Çin Müslümanlarının Osmanlı Sultanına bağlılıklarının endişe verici olduğu hususu mübalağalı olup kaale alınmadı. Uygur Türkleri arasında görülen son derece zayıf cihat faaliyetleri rahatlıkla bastırıldı. Osmanlı hükümetinin gönderdiği ajanların cihat faaliyetleri münferit hadiselerden öteye gidemedi ve sınırdışı edildi. Bu araştırmada 1. Dünya Harbinde Osmanlı cihadının Çin’deki ve Doğu Türkistan’daki yansımaları incelenmiştir. Çalışmanın çerçevesi 1914-1918 yıllarına münhasır olup Fransız arşiv ve peryodiklerine ve Türk kaynaklarına başvurulmuştur.
Keywords : Cihat, Çin, Doğu Türkistan, Dunganlar, Panislamizm