YÜZYIL ÖNCE: “BÜYÜK GÜÇ” KURGULARI VE 1921 KAHİRE KONFERANSI

Authors : Yusuf Turan ÇETİNER

Pages : 181-198

Doi:10.46955/ankuayd.1028362

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2021-11-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, 1921 Kahire Konferansı’nın Orta Doğu’nun o zamanki Britanya emperyalist anlayışına göre tasarlanmasındaki rolünü tartışmaktadır. Araştırma, ağırlıkla bölgenin çalkantılı iki büyük ülkesi olan Irak ve Suriye’nin kuruluşundaki, anılan konferans kapsamında sergilenmiş olan kurgusallığın nasıl gizlendiği sorusuyla ilgilidir. Bu çerçevede makalenin savı, bölgeye yabancı kurucu gücün iddiasının propagandaya dayandığıdır. Bunu ortaya koymak için ise söz konusu yabancı kurucu gücün birincil ve ikincil kaynaklarının eleştirel okumasına başvurulmaktadır. Orta Doğu veya o zamanki deyimle, Yakın Doğu, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde, içinde bir dizi oldu-bittilerin de yer aldığı bir tasarım ile şekillendirilmiştir. Bu tasarımın hedefine, dağılan Osmanlı İmparatorluğu’nun Orta Doğu halkları arasında yüzyıllarca sürdürdüğü düzenin olabilecek en dramatik şekilde sona erdirilmesi yerleştirilmiştir. İnşa edilen bu yabancı sistemin kavram ve mekanizmaları, 1921 Kahire Konferansı ve bunu izleyen birkaç yıl içerisinde “müşteri-devlet”lerin kurulması gibi kilometre taşlarından oluşturulmuştur. Türkiye’de Avrupalı galipler karşısında Misak-ı Millî savunulurken, Yakın Doğu bu sınırların dışında ve istikrarsız bir denge içinde kalmıştır. 1921 Kahire Konferansı ile T.E. Lawrence, Gertrude Bell, Martin Sykes ve Arnold Wilson gibi İngiliz asker, diplomat ve siyasi memurların bölgeye yönelik planlamaları böylelikle gelişmelerin merkezine yerleşmiştir. Ancak, Irak’la başlayan bölgeye düzen verilmesi çabası, ilk olarak yine Irak’ta sarsılacak, İngiliz sömürge düzeni başkaldırılarla daha on yıl geçmeden yıkılma noktasına gelmiştir.
Keywords : Irak, Musul, 1921 Kahire Konferansı, Britanya Fransa Bildirisi, Gertrude Bell