ETNOBOTANİK KULLANIMI OLAN BAZI DOĞAL BİTKİLERİN PEYZAJ DEĞERLERİ: MAÇKA (TRABZON) ÖRNEĞİ

Authors : Derya Sari, Zehra Öztürk

Pages : 189-209

Doi:10.32328/turkjforsci.1323370

View : 130 | Download : 225

Publication Date : 2023-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Geçmişten günümüze değin bitki ve insan ilişkisi her kültürde ve coğrafyada var olmuş, özellikle gıda ve tedavi amacıyla bitkilerden faydalanma kültürü yüzyıllar içerisinde zengin bir etnobotanik mirasın oluşmasına katkı sağlamıştır. Ancak kentleşme ile doğadan uzaklaşan günümüz insanı etnobotanik bilgi birikimini zamanla kaybetmeye başlamıştır. Bu bağlamda etnobotanik çalışmalar her ne kadar yürütülse de etnobonatik kullanımları olan doğal bitki türlerinin peyzaj ve süs bitkisi olarak değerlendirilme olanakları üzerine çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışmada Maçka (Trabzon) örneğinde etnobotanik özellikleri ile yerel halk tarafından bilinen ve kullanılan bazı bitki türlerinin tespiti ve bu türlerin sahip oldukları peyzaj değerleri ile kullanım alanlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında alandaki 32 yerleşim yerinde etnobotanik amaçlı kullanılan bitki türleri anket çalışmaları ile tespit edilerek kayıt altına alınmıştır. Saha çalışmaları süresince bitki örnekleri alınarak teşhis ve herbaryum işlemleri gerçekleştirilmiş, gözlem ve fotoğraflama yapılmıştır. Çalışma kapsamında 48 kişi ile yüz yüze yapılan anket sonuçlarına göre 193 bitki taksonunun etnobotanik olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Tespit edilen taksonların çiçek, yaprak, doku, form, meyve, renklenme, sürgün-gövde ve koku estetiği gibi özellikleri dikkate alınarak peyzaj değerleri ortaya konulmuştur. Çalışma sonuçları etnobotanik özellikleri olan 193 doğal bitki taksonunun en az bir estetik peyzaj değeri ile kentsel ve/veya kırsal çeşitli alanlarda kullanım potansiyeli taşıdığını ortaya koymuştur. Peyzaj değeri olan doğal bitki türlerinin tespiti, tanımlanması, korunması, kültüre alınması ve kentsel bitkilendirme stratejilerinin bir parçası olarak değerlendirilmesi bu taksonların sürdürülebilirliğine katkı sağlayacağı gibi yerel etnobotanik kültürünün de korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasına destek olacaktır.
Keywords : Etnobotanik, doğal bitkiler, süs bitkileri, bitkilendirme tasarımı, Maçka