الحكم النحوي عند ابن جني من خلال كتابه الخصائص

Authors : Ahmet KASAP

Pages : 51-76

Doi:10.56108/ujte.1100679

View : 20 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İlmi nahiv, Arap dili ve kurallarını anlama aracılığıyla Kur’ân’a hizmet için ortaya konulan Arap bilimlerindendir. İlmi nahvin gelişiminde; vazı ve oluşum, gelişim, olgunluk, tercih ve tasnif olamk üzere dört aşama vardır. Sözü geçen aşamaların her birinin diğerinden farklı özellikleri ve kendisine özel nahiv terimleri bulunmasına rağmen bunlar birbiri içine girmiş şekilde ortaya çıkmışlardır. Bu çalışmada, İbn Cinnî’nin Arap gramerine ait ilk kitaplardan olan el-Hasâis isimli eseri aracılığıyla nahvî hüküm ve kısımları inecelenmektedir. Nahvî hüküm, bir şey hakkında hüküm vermek anlamına gelen isnâdtır. Örneğin insert ignore into journalissuearticles values(زَيْدٌ مُجْتَهِدٌ); cümlesinde Zeyd’e çalışkandır diye hüküm vermek gibi. Mahkûmün bih’e müsned, mahkûmün alyh’e müsnedün ileyh denilir. Yine Mahkûmün bih; kendisi ile bir şeye hüküm verilen, mahkûmün aleyh; kendisine bir şey hüküm edilen, asıl olarak nahvî hüküm; i‘râb ve binâ, fer’î olarak nahvî hüküm; raf‘, nasb, cer ve cezimdir. Nahvî hükmün vasfı ise vacip, mümteni, hasen, kabîh, hilâfü’l-ûlâ ve câiz ale’s-sevâ gibi vasıflardır.
Keywords : Arap Dili, İbn Cinnî, Kitâbül Hasâis, Nahvî Hüküm, İrab ve Binâ