MANTIKSAL İLLİYET BAĞLAMINDA İBN SÎNÂ’DA HAREKET KAVRAMI VE METAFİZİKSEL UZANTILARI

Authors : Yasin BOSTAN

Pages : 25-60

Doi:10.56108/ujte.1312934

View : 27 | Download : 20

Publication Date : 2023-06-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Hareket kavramı hem fizikte hem metafizikte önemli etkileri olan temel bir kavramdır. Bu makalede İbn Sînâ düşüncesinde Hareket kavramı ve bu kavramın fizik ve metafizikteki bazı uzantıları incelenmiştir. Özellikle Aristotelesçi bir perspektiften bu kavramın fizikten metafiziğe geçiş için köprü konumunda bulunduğu söylenebilir. Doğa felsefesi zemininden başlamak üzere hareket kavramı, aynı zamanda Tanrı-alem ilişkisi, birlik-çokluk, imkân ve değişim gibi bazı temel metafiziksel problemlerin nedensel bir perspektiften anlaşılması için önemli bir kaynağı durumdadır. Bu konunun araştırılması İbn Sînâ düşüncesindeki fizik ve metafizik arasındaki bazı hatların tespit edilmesi için gereklidir. Bu çalışmada fiziksel ve metafiziksel hareket kavramları mantıksal zorunluluğa dayalı illiyet ilişkisi içerisinde felsefi bir analizle incelenmiştir. Bu çerçevede fiziksel bağlamda metafiziksel olarak Tanrı ve hareket kavramları ekseninde tanrısal sonsuzluğun hareketle ilişkisi, hareket ve imkân kavramı arasında söz konusu olabilecek muhtemel metafiziksel ilişki ve bu ilişkiden ortaya çıkan bazı felsefi problemler incelenmiş, sürekli irade, oluş ve bozuluşun nedenselliği ve mutlak hareket konuları ele alınmıştır. Hareket türleri ve çeşitleri özellikle sonlu ve sonsuz hareket, tanrısal akıllar ve göksel hareket, zorunluluk ve hareket kavramları tanrı kavramıyla referansları dikkate alınarak metafiziksel bir analize tabi tutulmuştur. İlgili konularla bağlantılı bazı İbn Sînâ metinleri, mantıksal ve analitik bir anlamlandırma içerisinde dikkate alınmıştır. Sonuç olarak cisimsel olmayan varlıklarda hareket konusuyla birlikte var olma ve hareket ilişkisi, bütün bir varlık açıklaması olan sudur teorisi çatısı altında İbn Sînâ’nın tanrı anlayışı ekseninde felsefi bir perspektifle değerlendirilmiştir.
Keywords : İslam Felsefesi, Mantık, İbn Sînâ, Hareket, Tanrı, Nedensellik, Oluş ve Bozuluş