GALATA KADILIĞI TEREKE KAYITLARINA GÖRE KİTAP SAHİPLİĞİNE NİCEL BİR BAKIŞ

Authors : Nisa ÖKTEM

Pages : 113-138

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Terekeler, ölen şahısların geride bıraktıkları taşınır veya taşınmaz bütün mallarının, “kassam” olarak adlandırılan görevliler tarafından İslam hukuku çerçevesinde taksim edilip “katip”lerce kayıt altına alınmasıyla meydana gelmişlerdir. Tereke kayıtları ölen kişilerin meslekleri, sosyo-ekonomik ve entelektüel düzeyleri, sahip oldukları eşyalar ve geride bıraktıkları aile efradı hakkında önemli bilgiler içerdiğinden sosyal tarih çalışmalarının vazgeçilmez birincil kaynakları arasındadır. Kişilerin hayattayken sahip olduğu her türlü eşyanın dökümü olan tereke kayıtlarında sıklıkla kitap isimlerine de rastlanmaktadır. Bu terekeler incelenerek kişinin sahip olduğu kitap türleri ile entelektüel yaşam düzeylerine ilişkin bilgi sahibi olabilmek mümkündür. Bu çalışmanın amacı, tereke kayıtlarındaki kitaplardan hareketle 18. yüzyılın ilk yarısında belli bir sosyo-kültürel düzeye sahip olduğu bilinen Galata bölgesinde ölmüş olan insanların kütüphane ve kitap kültürü ile olan ilişkisini ortaya koymaktır. 1727-1745 insert ignore into journalissuearticles values(H.1140-1158); yılları arasındaki 18 yıllık zaman dilimindeki Galata kadı sicillerinde yer alan ve muhallefat listelerinde kitapları kaydedilmiş olan 97 adet tereke kaydı bu araştırmanın kapsamına alınmıştır. Çalışmada 18. yüzyılın ikinci yarısında Galata bölgesinde yaşamış olan ve bu çalışma kapsamına alınan, terekelerinde iki ve üzeri kitap kaydı bulunan 49 şahsın sahip olduğu kitapların toplam değerinin toplam servetlerine oranlarının ortalamasının, araştırma öncesinde %2’den büyük olduğu varsayılmış olup bu bağlamda uygulanan tek örneklem t testi sonucuna göre ise bu farkın istatiksel açıdan da anlamlı olduğu ortaya konulmuştur. Araştırmada içerik analizi yöntemi ile 97 adet tereke kaydı incelenmiş ve tereke sahiplerinin cinsiyetlerine, mesleklerine, sakini oldukları mahallelerine, sahip oldukları kitap türlerine, geride bıraktıkları toplam servetlerinin kitap servetlerine oranlarına bakılarak tüm bunların muhallefat listelerindeki toplam kitap sayıları ile arasındaki nicel ilişkileri raporlanmıştır. Elde edilen birtakım bulgulara göre 1727-1745 yılları arasındaki incelenen terekelerde kitap kayıtlarına en sık rastlanan yıl 1735 yılıdır ve kitap sahipliğinin en yoğun olduğu Galata mahalleleri ise o dönemdeki isimleri ile Cami-i Cedid ve Cami-i Kebir mahalleleridir.
Keywords : tereke, kassam, muhallefat, kadı, Galata, sicil