1616-1620 TARİHLİ BİR TEŞRİFAT DEFTERİNE GÖRE, HAVA DURUMU, PADİŞAHIN GİTTİĞİ YERLER, DİVAN TOPLANTILARI VE ARZLARLA İLGİLİ KAYITLAR

Authors : Ersin KIRCA

Pages : 130-157

Doi:10.53474/ad.1027485

View : 15 | Download : 13

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :XV ve XVI. yüzyıllarda “teşrif” kelimesi “in‘âmât, tasaddukât, tevcîhât, nökeriye, irsâliyât ve âdet” gibi hazineden yapılan bir ödeme türünü ifade etmekte olup; padişah tarafından, sancağa çıkan şehzadelere, Mekke Şeriflerine, elçilere, Eflak ve Boğdan voyvodaları, Kırım hanları gibi yabancı ve muteber misafirlere yapılan nakdî ve aynî harcamalar ve zaman zaman verilen hil‘atler için kullanılmaktaydı. Hazineden yapılan bu tür ödemelerin kaydedildiği defterlere ilk zamanlar İn‘âmât defterleri denilirken daha sonra bu defterlere Teşrifat Defterleri ismi verilmiştir. Bu çalışmada incelediğimiz Kamil Kepeci fonunda 666 numarada kayıtlı defter insert ignore into journalissuearticles values(KK.d. 666); de Teşrifatçı Ahmed tarafından tutulmuş bir teşrifat defteridir. Defter, 1616-1620 yılları arasını kapsamaktadır. Bu dönem dört yıllık kısa bir süreç olmasına rağmen Sultan I. Ahmed, I. Mustafa ve II. Osman’ın padişahlık dönemlerine denk gelmektedir. Defterde ilk göze çarpan husus o günün tarihi verildikten sonra hava durumu ve padişahın o gün nerede olduğunun belirtilmiş olmasıdır. Buna göre; Sultan I. Ahmed ve oğlu II. Osman’ın en sık tercih ettikleri mekân Davutpaşa Bahçesi’dir. Bunun haricinde Tersane Bahçesi, Beykoz Bahçesi, Beşiktaş, Haramidere ve Üsküdar bu iki padişahın vakit geçirdiği diğer mekânlardır. Sultan I. Mustafa’nın kısa süren birinci padişahlığı döneminde gittiği yerler ve hava durumuna dair bilgi verilmemiştir. Defterde veziriazam, vezir, beylerbeyi, sancakbeyi, kazasker, kadı ve müderrisler gibi üst düzey askerî ve ilmiye sınıfına yapılan önemli tayin ve aziller de kaydedilmiştir. Göreve tayin olunan bu kişilerden İstanbul’da bulunanlar tayin dolayısıyla padişahın huzuruna çıkıp el öpmüşler ve kendilerine makamlarına uygun hilatler verilmiştir. Defterde bu şekilde huzura çıkıp el öpenler düzenli olarak kaydedilmiştir. Defterde çoğu yerde Divan-ı Hümayun toplantısının yapıldığı günler ile divana katılan ve hastalığı dolayısıyla katılamayan vezirlerin isimleri ve listesi yer almaktadır. Ayrıca divan toplantısından sonra görüşülen konuları padişaha bildirmek üzere arza çıkan devlet adamlarının isim ve görevleri ile birlikte o gün arz olup olmadığı da belirtilmiştir. Yine cülus ve bayram tebriki, elçi kabulü, hediye takdimi, bir göreve tayin, seferden dönüş gibi çeşitli sebeplerde padişahın huzuruna çıkıp el öpenlerin isimleri defterde düzenli olarak kaydedilmiştir. Bu kişilere padişah tarafından verilen hilat ve paralar ile bu kişilerin ve özellikle elçilerin padişaha takdim ettikleri hediyeler insert ignore into journalissuearticles values(pîşkeş); de defterde yer alır. Defterde ayrıca devlet görevlilerine, ilmiye sınıfına, elçi ve maiyetindeki kişilere, yeni Müslüman olanlara tevcih, inam, tasadduk, âdet, irsaliye, cihet vb. başlıklar adı altında verilen aynî ve nakdî yardımlar ile giydirilen hilatlerin kayıtları yer alır. Defterin büyük bir kısmı bu kayıtlardan oluşmaktadır.
Keywords : Teşrifat Defteri, I Ahmed, I Mustafa, II Osman