“NAZIM ÇEHÂR DERVİŞ”TE OĞUZCA SES VE ŞEKİL ÖZELLİKLERİ

Authors : Recep Aral, Talip Yıldırım

Pages : 140-157

View : 44 | Download : 64

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Oğuz Türkçesi unsurlarının tespitiyle ilgili çalışmaların ardından gerek tarihî gerekse çağdaş Türk lehçeleri ve eserlerindeki Oğuzca özellikler üzerine incelemeler de artmıştır. Karahanlı ve Harezm edebî dillerinin devamı olarak gelişen Çağatay Türkçesi, 15. yüzyıl başlarından 20. yüzyıl başlarına kadar kullanılan edebî bir dildir. Çağataycanın klasik öncesi ve klasik devrindeki yazar ve eserlerinin büyük bir kısmı tespit edilerek üzerlerinde çalışmalar yapılmışken; klasik sonrası devrindeki yazar ve eserlerin çoğu bilinmemektedir. Dolayısıyla Çağatay Türkçesi eserlerindeki Oğuzca unsurların incelenmesi de klasik öncesi ve klasik devirde kaleme alınan eserler üzerinedir. Araştırmalarımızda klasik sonrası devirde kaleme alınan eserler üzerinde Oğuzca unsurların incelendiği herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Otuzdan fazla eser kaleme alan ve çoğunu hayattayken yayımlatan Şâdi Töre Jäñgirulı, eserlerinden bazılarını Çağatay bazılarını ise Kazak Türkçesiyle yazmıştır. Şairin Çağatay Türkçesiyle kaleme aldığı eserlerden biri Nazım Çehâr Derviş’tir. 1913 yılında nazire geleneğiyle kaleme alınan eserde, Kıpçak ve Oğuz dil özellikleri de görülmektedir. Bu çalışma, Şâdi ve eserinin hem klasik sonrası devrin şair ve eserleri arasında zikredilmesi hem de alan araştırmalarına katkı sağlaması amacıyla hazırlanmıştır. Bu çalışmada, Şâdi ve onun Nazım Çehâr Derviş adlı eseri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra eserdeki ses ve şekil bilgisinde görülen Oğuz dil özellikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu unsurların tespitinde daha önceki araştırmalarda Oğuzca olarak belirlenen özelliklerden faydalanılmıştır. Tespit ettiğimiz özellikler için verilen örnek cümleler, eserin Arap harfli nüshasından alınarak transkribe edilmiştir.
Keywords : Çağatay Türkçesi, Oğuzca unsurlar, Şâdi Töre Jäñgirulı, Nazım Çehâr Derviş