SON DÖNEM ÇAĞATAY TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ MİSBÂHU’L-ENVÂR ADLI ESERDE YÜKLEME VE İLGİ HÂLİ ÇEKİMİ

Authors : Ümit EKER

Pages : 405-429

View : 14 | Download : 12

Publication Date : 2019-05-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Çağatay Türkçesinde yükleme hâli çekiminde kullanılan “+nI 2 ” eki, hem Çağatay Türkçesi metinlerinde hem de bazı günümüz Özbek ağızlarıyla Karaçay-Balkar ve Kumuk Türkçesi başta olmak üzere bazı lehçelerde ilgi hâli işlevinde kullanılmaktadır. Son dönem Çağatay Türkçesiyle kaleme alınan “Misbâhu’l-Envâr” adlı eserde de ilgi hâli çekimi 1 örnek hariç tamamıyla “+nI 2 ” ekiyle yapılmıştır. Esasen Taşkent ağzının dil kullanım özelliklerini gösteren metinde yükleme ve ilgi hâllerinin kullanımı konusunda özgün kullanımlar bulunmaktadır. Çağatay Türkçesinde yükleme hâli işlevindeki “+nI 2 ” eki bu eserde hem yükleme hem de ilgi hâli işlevindedir. Çağatay Türkçesinin standart ilgi hâli eki olan “+nI 2 ŋ” ise 1 örnek dışında 9 yerde yükleme hâli işlevindedir. Ayrıca “+nI 2 ” yükleme hâli ekinin 3 yerde sıra dışı bir durum olarak geçişsiz ve edilgen fiiller ile 1 yerde de isim cümlesinde kullanıldığı görülmüştür. Bu durum yükleme ve ilgi hâli eklerinin işlev açısından nöbetleştiğini ve birbirlerinin yerine kullanılabildiklerini göstermektedir. Bu farklı kullanımlar yükleme ve ilgi hâllerini incelemeyi gerekli kılmaktadır. 
Keywords : Son Dönem Çağatay Türkçesi, İlgi Hâli Eki, Yükleme Hâli Eki