TANILAR ÖTESİ MODELİN AKIL YÜRÜTME HATALARI VURGUSUYLA PSİKOLOJİK PROBLEMLERE UYGULANMASI

Authors : Lütfiye Kaya Cicerali, Süha Berk Süloğlu

Pages : 331-364

Doi:10.58884/akademik-hassasiyetler.1409958

View : 38 | Download : 18

Publication Date : 2024-08-24

Article Type : Review Paper

Abstract :Tanılar Ötesi Model, pek çok psikolojik problemi açıklayabilme yetkinliğini kanıta dayalı çalışmalarla göstermiş, psikolojik sağlık literatüründe görece yeni, etkili bir modeldir. Bu derleme çalışmasında modelin beş ana başlığı (dikkat, hafıza, düşünce, davranış ve akıl yürütme hataları) örneklerle açıklanmış sonrasında bu başlıklardan biri ve bu makalenin ana konusu olan akıl yürütme hataları üzerinde özellikle durulmuş ve kısa hayali vaka örnekleriyle farklı akıl yürütme hatalarından kaynaklı psikolojik bozukluklar açıklanmıştır. Geleneksel olarak kullanılan belirtisel/sınıflandırıcı akıl hastalığı modeli ile sağlıkta bozulmayı boyutsal olarak tespit edebileceğimiz tanılar ötesi model karşılaştırılmış, yeni yaklaşımın güçlü bulunan yönlerinden bahsedilmiştir. Model baz alınarak ortaya konan terapilerin inşasında kullanılan yaklaşımlar kısaca açıklanmıştır. İlk dört zihinsel hata birer örnekle açıklanmış, psikopatolojik tezahürlere dair bilgilendirici senaryolara yer verilmiştir. Son zihinsel hata tipi olan akıl yürütme hataları üzerine daha ayrıntılı bir açıklama yapılmış, özetleyici bir tablo ile akıl yürütme hataları ve her birinin bağlantılı olabileceği psikolojik bozukluklar paylaşılmış, pek çok akıl yürütme hatasının psikopatolojik görünümü örnek senaryolarla açıklanmış ve müdahale protokollerinden bahsedilerek örnek bir duygusal akıl yürütme protokolü tablosu sunulmuştur.
Keywords : Tanılar Ötesi model, akıl yürütme hataları, zihinsel hatalar, psikolojik süreçler, multimorbidite