17. YÜZYIL YENİÇERİ ÂȘIKLARINDAN KÂTİBÎ VE BESTELENMİȘ ESERLERİNİN MÜZİKAL ANALİZİ

Authors : Deniz ŞAHİN

Pages : 82-101

View : 6 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Â ş ıklar, devrinin günlük olaylarını, sosyal ve kültürel hadiseleri, siyasi geli ş meleri  ş iirlerinde yansıtmı ş lardır. Resmi tarih anlatısının yanı sıra, â ş ıkların  ş iirleri ve bu sözlü aktarımlardaki tarihsel detaylar; dinleyenler tarafından ezberlenmi ş , çırakları tarafından dilden dile aktarılmı ş , be ğ enenler tarafından cönklere kaydedilmi ş  ve günümüze ula ş mı ş tır. Bu durum, â ş ıkların  ş iirleri aracılı ğ ıyla tarihe farklı bir perspektiften bakabilmemizi sa ğ lamaktadır. Farklı yakla ş ımlarımıza zemin hazırlayan etkenlerden biri â ş ıkların içinde bulundukları çevredir. Â ş ık tarzı  ş iirler yazan bu  ş airler çe ş itli zümrelerde te ş ekkül etmi ş lerdir. Bu çalı ș mada, 17. yüzyılda ya ș amı ș  ve Yeniçeri Oca ğ ı’na mensup â ș ıklardan olan Kâtibî’nin  ş iirlerinin sözlü kültür ve tarih aktarımına yaptı ğ ı katkılar tespit edilmi ş  ve incelenmi ş tir. Bu incelemenin sonucunda ise; etkileyici sava ș  sahnelerinden fethedilen  ș ehirlere, tahta çıkan sultanlardan gündelik de ğ erlerin yozla ș masına, imzalanan antla ș malara kadar oldukça çe ș itli konularda tarihsel ve kültürel detaylara rastlanmı ș tır. Â ş ıkların  ş iirlerine ula ş abildi ğ imiz çok sayıda kaynak olmasına ra ğ men bu  ş iirlerin bestelenmi ş  hallerini içeren kaynakların sayısı pek fazla de ğ ildir. Bu çalı ş ma alanında Mecmûa-i Sâz ü Söz; 17. yüzyıl müzi ğ ine ve  ș iirine dair, ula ș ılabilen en önemli kaynaklardandır. Mecmuâ-i Sâz ü Söz’de notalarıyla birlikte yer alan, Kâtibî’ye ait altı adet eser tespit edilmi ș  ve müzikal analizi yapılmı ş tır. Bu eserleri incelerken kullanılan analiz yönteminde makamsal ezgileri üreten en küçük birim olarak ezgisel çekirdeklerden faydalanılmı ș tır. Yapılan analiz neticesinde Kâtibî’nin eserleri, â ș ı ğ ın ya ș amı ș  oldu ğ u yüzyıla ve günümüze ait nazariyat kitaplarında verilen tariflere göre de ğ erlendirilmi ș tir.
Keywords : Kâtibî, Yeniçeri, Âşık, Makam, Ezgi Çekirdekleri