Demir Köprü İnşasına Bir Örnek: Kırıkkale-Yahşihan Köprüsü

Authors : Ayşe BUDAK

Pages : 168-181

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2019-10-01

Article Type : Research Paper

Abstract :En basit tanımıyla iki yakayı bir birine bağlamak için tasarlanmış köprüler, kara ulaşımını kolaylaştıran en önemli ve eski inşa faaliyetlerindendir. Temelde kara ulaşımını kolaylaştırmakla birlikte yaya ulaşımı dışında, tren ve suyolu geçişleri için de inşa edilmişlerdir. Bilinen en eski köprüler ahşap malzeme ile inşa olunmuşken; taş, betonarme ve metal malzemelerin sadece biri kullanılarak inşa edilebildikleri gibi birden çok malzemenin bir arada kullanıldığı karma malzeme ile inşa edilmiş örnekleri görmekte mümkündür. Yapı elemanlarının inşa ediliş biçimine göre; kafes-kiriş, hareketli, yüzer örnekleri görmek mümkündür. Anadolu’da Ortaçağ ve öncesinde inşa edilmiş köprülerin, Selçuklular ve Osmanlılar tarafından yenilenerek ya da yeniden inşa edilerek kullanılabildikleri gibi dönem teknolojileri ve malzemeleri ile yeni köprülerde inşa etmişlerdir. Kaynağı ve döküldüğü yerin sınırları itibariyle, Türkiye’nin en büyük akarsuyu Kızılırmak olup, bu ırmak üzerinde birçok köprü inşa edilmiştir. Bu köprüler arasında Kayseri Tekgöz ve Çokgöz Köprüleri, Kırşehir Çeşnigir Köprüsü ve Kesik Köprü, Sivas Kesik Köprü sayılabilir. Günümüzde Kırıkkale’ye bağlı bir ilçe olan ve Kızılırmak kenarında kurulmuş Yahşihan aynı zamanda Ankara-Kayseri demiryolu güzergâhında bulunmaktadır. Yahşihan, Kızılırmak üzerine inşa edilmiş ve tümüyle demir malzemeden yapılmış Anadolu’nun ilk demir köprülerinden birine sahiptir. Köprülerde yardımcı malzeme olarak kullanılan demirin, bir köprünün tamamı için tercih edilmesi 19. yüzyılın ikinci yarısında batı ülkelerinde karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı’da demirin köprü inşası için tek malzeme olarak tercih edilmesi de 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başlarına tekabül etmektedir. 1908 yılında Kırıkkale-Yahşihan’da inşa edilmiş ve Belçika firmaları tarafından hazırlanmış demir köprüye ait projeler ve Fransızca hesap defteri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunmaktadır. Bu bildiride arşivde bulunan dokümanlar temel alınarak, metal malzemenin tek başına ana inşa malzemesi olarak kullanılmasının arka planındaki siyasi ve ekonomik koşullara değinilmektedir. Yer seçiminden zemin etüdüne, malzeme detayına kadar, eski bir malzemenin tek başına değerlendirilerek nasıl yeni bir teknolojiye dönüştüğü ve bunun Osmanlı mimarlık tarihindeki yeri tartışılmakta, köprünün günümüzdeki hali ve arşiv planındaki projelerin kıyasıyla; proje-uygulama ilişkilerine de değinilmektedir. 
Keywords : Köprü, Plan, Uygulama Projesi, İnşa