Türkiye’de okul öncesi dönemde “okuryazarlık” kavramı ile ilgili yapılan lisansüstü tezler

Authors : Hasan Uğur Serdaroğlu, Hatice Bekır

Pages : 165-177

Doi:10.59320/alanyazin.1544876

View : 50 | Download : 36

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Okul öncesi eğitimin temel amaçlarından biri çocukları ilkokula hazırlamaktır. Bu amaca ulaşmak için doğumdan itibaren gelişmeye başlayan okuryazarlık sürecini inceleyen araştırmalar okul öncesi dönemi ele alacak şekilde yapılmış, erken okuryazarlığa odaklanılmıştır. Zaman içerisinde okuma ve yazmanın çok daha fazlası olan afet okuryazarlığı, fiziksel okuryazarlık, ekolojik okuryazarlık, sürdürülebilirlik okuryazarlığı, kültürel okuryazarlık, matematik okuryazarlığı, müze okuryazarlığı gibi birçok yeni okuryazarlık türü karşımıza çıkmaktadır. Bundan yola çıkarak bu çalışmada gün geçtikçe artan ve kavramsallaşan okuryazarlık türlerinin okul öncesi dönemde nasıl ele alındığı, nelere odaklanıldığını belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda okul öncesi dönemde okuryazarlık kavramı ile ilgili yayımlanan lisansüstü tezler, içerik analizi yöntemlerinden betimsel içerik analizi yaklaşımıyla incelenmiştir. Araştırma sonucunda, okul öncesi dönemde okuryazarlıkla ilgili yayımlanan lisansüstü tezlerin sayısının arttığına, çoğunlukla nicel yöntemlerle gerçekleştirildiğine ve en fazla yüksek lisans tezi olarak yayımlandığına ulaşılmıştır. İncelenen araştırmaların çalışma grubunun çoğunlukla sadece çocuk, ebeveyn ve öğretmen olacak şekilde tek bir gruptan oluştuğu; babalara çok az yer verildiği, büyük ebeveynlere neredeyse yer verilmediği saptanmıştır. Okul öncesi dönemde okuryazarlıkla ilgili lisansüstü tezlerin neredeyse yarısı erken okuryazarlık kapsamında yayımlanmıştır. İncelenen çalışmalarda, düşük oranda araştırma yapılan okuryazarlık türleri arasında ev okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, medya okuryazarlığı, bilimsel okuryazarlık, duygusal okuryazarlık, çevre okuryazarlığı, sağlık okuryazarlığı, iklim okuryazarlığı, müzik okuryazarlığı, beslenme okuryazarlığı, teknolojik okuryazarlık, finansal okuryazarlık, görsel okuryazarlık, veri okuryazarlığı, harita okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, su okuryazarlığı, reklam okuryazarlığı, eleştirel okuryazarlık ve değerlendirme okuryazarlığı bulunmaktadır. Türkiye’de okuryazarlık araştırmaları yapılmasına ihtiyaç olduğu ve bu ihtiyacın karşılanmasında özellikle okul öncesi dönemle ilgili yapılacak okuryazarlık araştırmalarının katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bulgular alanyazın ve okul öncesi eğitim programı doğrultusunda değerlendirilerek önerilere yer verilmiştir.
Keywords : Erken çocukluk, okul öncesi, okuryazar, okuryazarlık, Türkiye, okul öncesi dönem