LEJYONER KALESİ'NDE SANAT: ZERZEVAN'DA BULUNAN TİBİALAR ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Authors : Aytaç Coşkun, Fatma Durma, E Deniz Oğuz Kırca

Pages : 15-31

Doi:10.48122/amisos.1395717

View : 86 | Download : 103

Publication Date : 2024-06-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Roma İmparatorluğu\'nun doğu sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesi\'nin bulunduğu bölge, dönemin iki büyük gücü olan Roma ile Parth/Sasaniler arasındaki büyük çatışmalara tanıklık etmiştir. Bu anlaşmazlıklara ciddi şekilde maruz kalmış olan yerlerden biri de Diyarbakır\'ın Çınar ilçesinin 13 km güneydoğusundaki Demirölçek Köyü sınırları içinde yer alan Zerzevan Kalesi\'dir. Zerzevan Kalesi askeri yerleşiminde 2014 yılında başlayan kazı çalışmaları, bölgenin Asur, Pers, Parth ve özellikle Roma Dönemi’nin aydınlatılması açısından oldukça önemli bir rol üstlenmektedir. MS 2-3. yy’larda, antik yol ağına hâkim stratejik bir noktada, askeri ihtiyaçları karşılayacak düzende kurulan ve Roma lejyoner kalesi standartlarıyla asgari düzeyde uyum gösteren Zerzevan askeri yerleşimi, bugüne kadar pagan ve Hristiyan Roma unsurlarını yansıtan pek çok yapıya ev sahipliği yapmaktadır. Çalışmanın amacı, 2019 ve 2021 yıllarında Zerzevan (Lejyoner) Kalesi’nde başlatılan arkeolojik kazı çalışmaları esnasında gün ışığına çıkarılan ve literatürdeki tibia morfolojisini destekleyen buluntuların olası işlev(ler)ini sorgulamaktadır. Garnizonun kuzey sektöründeki Mithras Kutsal Alanı’nda bulunan tibialara ilişkin ana gözlem ve bulgular, söz konusu buluntuların ilişkili olduğu yapı ve malzemeler ışığında ele alınmaktadır. Tibiaların tarihlendirilmesi için aynı karelajda bulunan eserler ve kontekstlerinin yanı sıra farklı bölgelerden karşılaştırmalı örnekler temel alınmıştır. Sonuç olarak, Geç Roma Dönemi’ne (olasılıkla 3-4. yy’lar arasına) ait olması gereken tibiaların, öncelikli olarak bir tür skolion kapsamında veya olağan Mithraik ayinler sırasında kullanılmış olabileceği değerlendirilmektedir.
Keywords : Zerzevan, Garnizon, Roma, Tibia, Müzik, Lejyon