XVI. YÜZYILDA SAFEVİLER’DE TARİH YAZICILIĞI VE BU DÖNEMDE YAZILMIŞ KRONİKLER

Authors : Fatih PEKOL

Pages : 79-106

Doi:10.33404/anasay.650145

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2019-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Safevi Devleti, adını merkezi Erdebil olan Safeviyye tarikatının piri Şeyh Safiyüddîn Erdebilî’den almıştır. Devletin kurucusu ise yine bu tarikata mensup olan Şah I. İsmail’dir. Şah İsmail 1501 yılında devletin merkezini Tebriz olarak belirlemiş daha sonra ise Şiiliği devletin resmi mezhebi olarak seçmiştir. Şah İsmail devleti kurduktan sonra otoritesini sağlamak için içte birliği sağlamaya çalışmış ve komşu devletlere siyasi ve askeri üstünlük kurmaya çalışmıştır. XVI. yüzyılda Şah İsmail ve ondan sonra gelen Şah Tahmasb, Şah II. İsmail, Şah Muhammed Hüdabende ve Şah I. Abbas dönemlerinde de Safeviler bölgede güçlü bir devlet olarak kalmayı başarmıştır. Çalışmamızın içeriği de bu şahların hükümranlık sürelerini de kapsayan XVI. yüzyıl Safeviler’de tarih yazıcılığı anlayışı ve bu dönemde yazılan kroniklerdir. Çalışma iki bölümden müteşekkil olup birinci bölümde İran’da İslam sonrası tarihçilik geleneğine ve Safeviler’de tarihçiliğin oluşum evrelerine değinilmiştir. Bu bağlamda İran’da İslam sonrası gelişen tarihçilik Arapçanın etkisi altında kalmış, Farsça tarihçilik ise X. yüzyılda Samanilerden sonra ortaya çıktığı söylenebilir. Safeviler döneminde tarih yazıcılığı ise XVI. yüzyılda başlamıştır. Ancak gerek devletin yeni kurulması ve gerekse Şah İsmail’in bazı politikalarından ötürü bu yüzyılın ilk çeyreğinde tarihçilik fazla gelişim gösterememiştir. Ancak bu süreçlerden sonra müstakil birçok eser verilmeye başlanmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise bu yüzyılda yazılmış Safevi kronikleri, kronolojik sıraya göre verilmiş olup eserler müellifleri ile beraber tanıtılmıştır.
Keywords : Safevi Devleti, İran, Tarih Yazıcılığı, XVI Yüzyıl, Tarihçilik