1742-1800 Yılları Arasında Erzurum Eyalatinde Borç-Alacak İlişkileri (1, 3, 5, 7 Ve 9 Numaralı Erzurum Ahkâm Defeterlerine Göre)

Authors : Mehmet Koçyiğit

Pages : 122-134

Doi:10.33404/anasay.1373183

View : 78 | Download : 88

Publication Date : 2023-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devlet sisteminde adli mekanizmanın başı ve sorumlusu padişahtı. Bu sorumluluğu padişah adına yürüten idari ve adli görevliler bulunmaktaydı. Bundan dolayı devlet sınırları içerisinde yaşayan bütün kesimden vatandaşların uğramış olduğu her türlü haksızlık, zulüm ve kötülüklerin önlenmesinde padişahın oldukça dikkatli davranması gerekiyordu. Dolayısıyla zulme uğrayan mağdur olan veya yerel mahkemenin vermiş olduğu kararı yeterli bulmayan her Osmanlı vatandaşının araya herhangi bir vasıta koymadan yaşamış oldukları mağduriyetlerin giderilmesi için Padişah’a ya da onun yetki vermiş olduğu kişi ya da kurumlara doğrudan başvurma hakkı vardı. Osmanlıda Divanıhümayun’a yansıyan şikâyetler ve bu şikâyetlere verilen çözüm önerileri önceleri mühimme defterlerine kaydediliyordu. XVII. yüzyıla gelindiğinde şikâyetlerde artışlar üzerine Şikâyet Defterleri oluşturulmuştur. XVIII. yüzyılda dönemin Reisülküttabı olan Ragıp Efendi tarafından eyaletlere göre tasnif edilmiş Eyalet Ahkâm Defterleri oluşturulmuştur. Erzurum Ahkâm Defterlerine göre bu çalışmada H. 1155/1214-1742/1800 yıllarını kapsayan Erzurum eyaleti ve bağlı birimlerde borç-alacak ilişkisine bağlı hükümlerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Hükümlerde nitelikli alacak taleplerinden, arazi tasarrufu kaynaklı satışlardan, haksız alacak talepleri ve ticaret ilişkisi ile ortaya çıkan borç-alacak ilişkisi geniş bir perspektif içermektedir. Bununla birlikte borçlu alacalı kişilerin dini nitelikleri, cinsiyetleri, sosyal statüleri de göz önüne alındığında bölgeye ait ticaret hayatı hakkında bilgi sahibi olunabilecektir.
Keywords : Erzurum Eyalet, Ahkâm Defterleri, Borç Alacak İlişkileri