İslâm Kaynaklarına Göre X. Asırda Karabağ’ın Tarihi Coğrafyası.

Authors : Zübeyr Yıldız

Pages : 47-69

Doi:10.33404/anasay.1435137

View : 86 | Download : 86

Publication Date : 2024-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Karabağ, Güney Kafkasya’yı kontrol edebilecek hâkim bir noktada bulunmaktadır. Tarih boyunca dikkatleri cezbeden, Azerbaycan coğrafyasının ayrılmaz bir parçası ve kadim bir Türk vatanı olan Karabağ’ın ismine dair farklı rivayetler mevcuttur. Sasani hakimiyeti döneminde “Albanya” diye zikredilirken Arap fütuhatıyla beraber İslâm kaynaklarında “Arrân” olarak anılmaya başlamış ve akabinde Müslüman Türk hakimiyeti devriyle beraber “Karabağ” adını almıştır. Kalankatlı’nın kabaca Aras Nehri’den Hunan Kalesi’ne kadar uzanan sınırları yanı sıra zengin doğal kaynakları, güzel ve büyüleyici bir ülke olarak tarif ettiği Karabağ hakkında X. asır İslâm kaynaklarında geniş bilgiler bulmak mümkündür. Bu dönem müelliflerine göre Karabağ coğrafyası, Azerbaycan ve Ermeniye ile birlikte bir iklim/memleket olarak zikredilmiştir. İklimin elverişli, suların bol (Kür ve Aras) ve toprağın verimli olması dolayısıyla Karabağ, X. asırda yaşama elverişli bir coğrafya olarak tasvir edilmiştir. Berde’a, Bâb’ül-Ebvâb, Tiflis ve Beylekan’dan başka da tarihi kentlerin bulunduğu Karabağ’da, o dönem ekonomik ve sosyal hayattın zirve devri olmuştur. Nitekim müelliflerin kaydına göre insanları hoşgörülü, şehirleri mamur, ziraati bol, ticareti pek ziyade gelişmiş olan Karabağ’da sanatsal, sosyo-kültürel ve ekonomik alanda önemli ilerlemeler katedilmişti. Çalışmamız, ata yurdu Karabağ’ın İslâm kaynaklarına göre X. asır tarihî coğrafyasının siyasi, sosyal ve ekonomi yapısı Türk tarihi açısından incelenmiştir.
Keywords : Güney Kafkasya, Azerbaycan, Karabağ, Türk hakimiyeti, X asır, İslâm kaynakları