Erken Cumhuriyet Döneminde Hamza Rüstem Fotoğraflarına Yansıyan Giyim Şekillerinden Türk Toplumunun Modernleşme Çabalarının İfadesi (1920-1940)

Authors : Gülseren Haylamaz

Pages : 118-133

Doi:10.33404/anasay.1603849

View : 42 | Download : 30

Publication Date : 2025-02-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Moda kültürel ve bireysel kimliği sergileme aracıdır. Bu sergileme aracının en önemli belgelerinden biri de döneminin giyim kültürünü yansıtan fotoğraflardır. Fotoğraflarla belgelenen giyim kültürü, görsel kültürün bir parçası haline gelir. Bu çalışmada, 1920-1940 yılları arasında Türk toplumunda moda anlayışının gelişimine ve bu süreçte fotoğrafların kültürel bir belge olarak taşıdığı önem İzmir fotoğrafları örnek alınarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Türkiye\\\'de moda 20. yüzyıl başlarında İstanbul, İzmir gibi büyük kentlerde kabul görmüş ve talep edilmiştir. 1920 ve 1940 yılları arasında Batı’nın moda anlayışı Türk toplumunun imajını etkilemiş, değişen görünümler dönemin stüdyo ve aile fotoğraflarında belgelenmiştir. Geçmiş dönem moda dergileri, moda illüstrasyonları, moda fotoğrafları dönemin idealize edilmiş moda tarzlarını sergilerken, stüdyo fotoğrafları izleyiciye gerçekte ne tür giysilerin tercih edilmiş olduğunu gösterebilmektedir. Araştırmada, dönemin giyim kültürünün incelenebilmesi amacı ile nitel analiz yöntemi olan göstergebilim analizi kullanılmıştır. Doküman analizinde ise dönemin giyim kültürünü yansıtan fotoğraf incelemesi gerçekleştirilmiştir. Araştırmada İzmir fotoğraflarının tercih edilmesinin nedeni; İzmir’in, Erken Cumhuriyet döneminde ekonomik ve kültürel olarak Batı modasına hızlı uyum sağlayan şehirlerden biri olması ve Türk modernleşme sürecinde önemli bir rol üstlenmesidir. Dönemin ünlü fotoğraf stüdyolarından biri olması nedeni ile İzmirli ailelerin tercih ettiği Hamza Rüstem Stüdyosu, bu süreci belgeleyen görselleri arşivlemesiyle önemli bir kaynak olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenle araştırmada, İzmir ilinde yer alan, Karşıyaka Hamza Rüstem Fotoğraf Evi Özel Müzesi’nde bulunan yaklaşık yüz yıllık bir geçmişe sahip arşiv ve Hamza Rüstem’in en küçük torunu olan Mert Rüstem’in arşivinde bulunan fotoğraflar detaylı bir şekilde incelenmiştir. Aynı zamanda konuyla ilgili yazılı ve görsel kaynaklar taranmıştır. İncelenen fotoğraflar, dönemin giyim kuşam kültürünü ve toplumsal dönüşümün görsel yansımalarını sergilemesi açısından benzersiz birer belge niteliğindedir. Buradan yola çıkılarak, İzmir’in görsel tarihinde ve Türk fotoğraf tarihi içerisinde önemli bir yeri olan Hamza Rüstem Stüdyosu’nda 1920-1940 yıllları arasında çekilmiş, dönemin moda anlayışını, giyim detaylarını yansıtan fotoğraflardan dört tanesi seçilerek incelenmiştir. Görsel kültürün bir parçası olan bu fotoğraflarda yer alan kişilerin, duruşları, giyim şekilleri, giysi detayları, zaman ve mekan ile birlikte değerlendirilerek yorumlanmıştır. Göstergelerin anlamını inceleyen açıklamalar nitel araştırma yönteminin bir parçasıdır. Araştırma, fotoğraflara yansıyan kadın ve erkek giyim şekillerinden, toplumun modernleşme çabalarının nasıl ifade edildiğini göstermektedir
Keywords : Moda Tarihi, Görsel Kültür, Fotoğraf, Görsel Analiz, Cumhuriyet Dönemi Moda Anlayışı, Kültürel Kimlik