Isparta Arkeoloji Müzesi’ndeki Mezar Taşlarının Yeniden Değerlendirilmesi

Authors : Ramazan ÖZGAN

Pages : 323-345

Doi:10.36891/anatolia.742328

View : 8 | Download : 9

Publication Date : 2020-12-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Isparta Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen ve bugüne değin iyi koruna gelmiş iki adet anthemionlu mezar taşı define arayıcıları tarafından ortaya çıkartılmıştır. Delipınar Tümülüsü olarak adlandırılan mezar yapıtı, Isparta İli, Senirkent İlçesi Yassıören Kasabası’nın 2 km. doğusunda, antik Tymandos Öreni’nde bulunmaktadır. Dikdörtgen prizma biçimli mezar taşlarının yüksekliği 2.80 m. olup, Anthemionlu taçlarının yükseklikleri de 30-35 cm. dir. Anthemion taçları da 23-24 palmet yapraklarından oluşmaktadır. Her iki stel ile birlikte bir de Sfenks betimlemeli 137 x 100 x 32 cm. boyutlarında üçüncü bir kabartma ele geçmiş olup, Sfenks üçgen alınlıklı bir çerçevede sağa yürür biçimde betimlenmiştir. Söz konusu bu üç yapıt N.M. Özsaitler tarafından 1974 yılında fotoğraflarla belgelenmiş, 2005 yılında da bilim dünyasına tanıtılmıştır. Daha sonraları eserler, Isparta Müzesi kataloğunda özetlenmiş, sonra da Anthemion stelleri sevgili B. Hürmüzlü tarafından ayrıntılı ve bilimsel değerlendirmelerle ele alınmışlardır. B. Hürmüzlü her iki Anthemion stelinin içerdiği teknik ve motifsel özelliklerden, aynı dönem olduklarını hem de aynı atölye ürünü olduklarını haklı olarak saptamıştır. Stilistik değerlendirmeler sonucunda, Anthemion stellerini, İonya stellerine benzerliklerini işaret ederek, M.Ö. Geç 6. yy sonlarına tarihlemiştir. B. Hürmüzlü’nün özellikle kronolojik saptamalarına şüpheyle baktığımızdan, stellerin hem tipolojik, hem de kronolojik benzerlerinin daha iyilerini ve paralellerini arayarak, Kyklad adalarının ünlüsü olan Amorgos ve Paros Adaları’nda olduklarını saptadık. Amorgos ve Paros Adası Anthemion stelleriyle yaptığımız stilistik değerlendirmeler sonucu, Isparta, Delipınar kökenli mezar taşlarını M.Ö. 480-470 yıllarına tarihledik. Söz konusu Delipınar Tümülüsü’ne ait üçüncü bir eser de, vurgulandığı gibi, kadın başlı, aslan gövdeli ve kuş kanatlı mitolojik yaratık Sfenks betimlenmiştir. Dolgun ve ağır vücut yapısı, kuvvetli bacaklarıyla yürüyüş halinde betimlenen Sfenks’in kanat teleklerinin, Anthemion’un palmet yapraklarına benzerliği dikkat çekmektedir. Bunlara ilaveten Sfenksin geniş ve ağır, sarkık yüz yapısının yanı sıra, etli ve kalın göz kapaklarıyla hareketsiz ve somurtkan fizyonomik ifadesi, ciddi stil dönemi mutsuz ifadeyi çağrıştırmaktadır. Bu stilistik bağlamda Sfenks’in en yakın benzerlerinden biri M.Ö. 470 yılları civarına tarihlenen “L`exaltation de la fleur” olarak adlandırılan Louvre Müzesi’ndeki zengin içerikli kabartmadır. Anthemion stelleriyle çağdaş olan Sfenks kabartmasının da aynı Tümülüs mezar yapıtına ait olup, yontuculuğuyla ünlü Paroslu yontucular tarafından üretildiklerine inanmaktayız.
Keywords : Isparta müzesi, Delipınar Tümülüsü, Anthemionlu mezar steli, Milet, Paros Adası