PROF. DR. MUHAMMED ALİ FERZÂNE’NİN HAYATI VE TÜRK EDEBİYATI ÜZERİNE ETKİLERİ

Authors : Mustafa Recebi RAGEB

Pages : 14-27

View : 23 | Download : 17

Publication Date : 2018-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Merhum Dr. Muhammed Ali Ferzâne, Türk Edebiyatı’nın İran’daki önde gelen şahsiyetlerinden, Türkolojinin kurucularından ve Azerbeycan Halk Edebiyatı’nın öncülerinden biri sayılır. Ünlü düşünür ve bilirkişi Dr. M.A. Ferzâne, farklı dilleri öğrenerek ve onlara saygı göstererek kendisini o dilin mensuplarına karşı sorumlu hisseder, her koşulda anadilini savunup yurdunun halkının; kimiliğini, tarihini ve kültürünü korumak amacıyla değerli eserler ortaya koymuştur; Azerbeycan Dilbilgisi Temelleri, Bayatılar, Uşak Folkloru ve Terminler gibi kitaplar söz konusu değerli eserlerin bir kısmını teşkil etmektedir.  Dr.  Ferzâne Pehlevi iktidarı döneminde, Türkoloji ve Azerbaycan Halk Edebiyatı’nın ilk öncülerindendir. Dr. Ferzâne, Pehlevi Devleti müffetişleri ve bazılarının ileri sürdüğü, ‘Siz  Farsça’yı bu kadar güzel yazdığınız halde, niye devletin yasakladığı yerel dilin okunulup yazılması alanında faaliyet gösteriyorsunuz?’ sorusuna ilişkin, “Ben bir İran vatandaşı olarak, İran halkının ortak dili, dünya edebiyatına manzum ve mensur eser sunan bir tatlı ve eski dil niteliğinde olan Farsça’ya saygı  duyarak, ömrümün bir kısmını da bu dilin öğrenim, incelenme, eğitim ve öğretimine (Farsça  öğretmenlerinden daha güzel bir şekilde)  adadım. Azerbaycan Türkçesi’ne etnik ve anadil olarak bağlıyım. Bu bağlılık herhangi bir şüphe ve önyargıdan uzak, doğal ve meşru bir eğilimdir. Ülkenin resmi diliyle beraber, kendi anadilini de öğrenmek herkesin doğal hakkıdır” diye yanıt verdi. Baskıcı Pehlevi Hükümeti’nin döneminde, Muhammed Ali için yeni mücadele dönemi başlamıştı.  Onun üstün kişiliği, değerli hizmetleri, eserlinin yeteri kadar tanınmaması ve bu eserlerin Türk Edebiyatı üzerinde olan etkilerini dikkate alarak; bu makalede yazarın kişiliği, eserleri ve eserlerinin çeşitli alanlarda özellikle de halk edebiyatında olan etkisi incelenip tanıtılacaktır. Dr. Ferzâne, Azerbaycan Halk Edebiyatı’nın öncülerinden olup tüm zorluklara rağmen değerli hizmetlerde bulunmuştur. 
Keywords : Muhammed Ali Ferzâne, Azerbeycan Halk Edebiyatı, Türkoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Halk Edebiyatı