RUSYA’NIN HİVE SEFERİ’NE KARŞI TEPKİLER

Authors : Seyit Ali BUDULGAN

Pages : 528-542

View : 19 | Download : 20

Publication Date : 2019-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Şeybani Özbek Devleti’nin yıkılışı sonrası ortaya çıkan ve Harezim bölgesinde kurulan Hive Hanlığı bölge için stratejik bir öneme sahip olmuştur. Transit ticaret yolları üzerinde bulunan Harezim bölgesi, 19. yüzyılda Orta Asya’da nüfuz mücadelesi vermekte olan Rusya ve İngiltere’nin mücadele sahalarından birini oluşturmuştur. I. Petro (1689-1725) döneminden itibaren Rusya’nın işgal girişimlerine maruz kalan Hive Hanlığı, kendisine karşı gerçekleştirilen 1717 ve 1839 seferlerini atlatarak varlığını sürdürmüş olmasına karşın 1873 yılında gerçekleşen sefer sonucunda Rusya tarafından işgal edilmiştir.             Rusya tarafından 1873 yılında gerçekleştirilen Hive Seferi, Hindistan sömürgelerinin ve Orta Asya coğrafyasındaki çıkarlarının tehlikeye girdiğini fark eden İngiltere’nin tepkisine yol açmıştır. İngiltere’nin, sefer hazırlıklarının başlamasından itibaren göstermiş olduğu tepkiler Rusya’nın anlaşma zemini aramasına sebep olmuş ve netice olarak Rusya ile İngiltere, Orta Asya’da nüfuz bölgelerini belirlemişlerdir. Bölgede faaliyet göstermekte olan İran, Hive Hanlığı hâkimiyeti altında bulunan Türkmenlerin, kendi topraklarına gerçekleştirdiği akınlardan ve İranlıların Türkmenlerce esir edilerek Hive pazarlarında köle olarak satılmalarından kurtulacağı için Rusya’nın gerçekleştirdiği Hive Seferi’nden memnun kalmıştır. Türkistan hanlıkları ile diplomatik ilişkileri bulunan Osmanlı Devleti ise Hive Seferi’ni yakından takip etmiş; ancak Hive Hanlığı’nın işgaline karşı fiili olarak olumlu yada olumsuz bir tepki ortaya koymamıştır.             Bu çalışmada, 1873 yılında Rusya tarafından gerçekleştirilen Hive Seferi’ne karşı İngiltere, İran ve Osmanlı Devletlerinin ortaya koymuş oldukları tutum ve tepkiler incelenecek ve Hive Seferi bağlamında bölge ilişkileri değerlendirilecektir.
Keywords : Hive Hanlığı, Hive Seferi, Rusya, Osmanlı