Birinci Dünya Savaşı Sırasında İran’da Osmanlı-Rus Mücadelesinde Tahran Sefareti’nin Rolü

Authors : Çağdaş YÜKSEL

Pages : 285-293

View : 20 | Download : 15

Publication Date : 2017-11-01

Article Type : Research Paper

Abstract :İran üzerinde hakimiyet kurmak gerek Osmanlı Devleti gerekse Rusya için tarih boyunca büyük önem arz etmiştir. Birinci Dünya Savaşı iki devlet için bu bölgede avantaj elde etmek için önemli bir fırsat olmuştur. Birinci Dünya Savaşı sırasında şiddetlenen mücadele Bolşevik İhtilali ile birlikte bir süre için sona ermiştir. Osmanlı Devleti’nin İran’da yürüttüğü bu mücadelede Tahran Sefareti büyük önem taşımıştır. Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı’nın öncesinden başlanarak Bolşevik İhtilali’ne kadar İran’da yaşanan Osmanlı-Rus mücadelesi incelenecektir. İki devlet arasında bu bölge üzerinde rekabet çok eski olmakla beraber bu çalışmada esas olarak 1913-1917 yılları arası mercek altına alınacaktır. Birinci Dünya Savaşı’nın öncesinde gerek Osmanlı Devleti gerekse Rusya İran üzerinde nüfuz kazanabilmek için yoğun çaba göstermişlerdir. Savaşın başlaması ile birlikte mücadele askeri çatışmaya dönüşmüştür. Zaten Birinci Dünya Savaşı sırasında İran, Osmanlı Devleti’nin ve Almanya’nın savaş planları içinde önemli bir yere sahip olmuştur. Bu nedenle askeri mücadelenin yanı sıra Osmanlı Devleti ve Almanya İran’da çete savaşı yürütmeye çalışmış Ruslar da buna aynı şekilde karşılık vermişlerdir. İran’da uygulanan Rauf Bey projesinde ve Teşkilat-ı Mahsusa aracılığıyla yürütülen faaliyetlerde Tahran Büyükelçisi Asım Bey iletişimi sağlamakla görevlendirilmiştir. Buna ek olarak Asım Bey İran’da Rus nüfuzunu azaltmayı ve İran’ı Osmanlı Devleti’nin müttefiki haline getirmeyi denemiştir. Mücadele zaman içinde Rusya’nın lehine dönmüş ancak Bolşevik İhtilali sonrasında Ruslar, İran’da etkin konumlarını kaybetmişlerdir. Bu çalışmada söz konusu dönem içindeki mücadele, arşiv vesikaları ışığında değerlendirilecektir
Keywords : Osmanlı Devleti, Rusya, Asım Bey, İran, Tahran Sefareti