HADİS İLMİNDE ELKÂB EDEBİYATININ DOĞUŞU VE GELİŞİMİ

Authors : Alparslan KARTAL

Pages : 250-276

View : 17 | Download : 15

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadis ilminde isnad sisteminin hicrî I. asrın sonlarında tesis edilmesine paralel olarak, râvîlerin tercemeleri ve hayatlarına yönelik çalışmalar ehemmiyet arz etmiştir. Ricâl edebiyâtı olarak da adlandırabileceğimiz bu çalışmalar, râvîlerin rivayetlerine ve güvenilirliklerine değindiği gibi isim, künye, lakap, nisbe gibi özelliklerine de yer vermiştir. Hadislerin senedlerinde yer alan râvîlerin birbiriyle karıştırılması, sened tenkidi üzerinden hadisin sıhhati üzerine verilecek hükmü etkilediğinden, onları birbirinden ayıracak lakaplar da ilk dönem eserlerinde üzerinde durulan konulardan olmuştur. Ricâl, tabakât, esmâ ve künâ vb. çalışmalarda râvilerin lakaplarına zaman zaman yer verilmiş, hadis usulü eserlerinde lakap bilgisinin önemine vurgu yapılmışsa da bu konuda müstakil çalışmalar nisbeten geç dönemlerde kaleme alınmıştır. Bu çalışmada râvî ve muhaddislere verilen lakaplara yönelik müstakil çalışmalar anlamında Elkâb Edebiyatı’nın doğuşu ve gelişimi literatur üzerinden bir araştırma yapmak suretiyle ortaya konulmuştur. Bu konuda yazılan eserlerin özellikleri, ortak ve farklı yönleri, üstünlükleri, eksiklikleri mukayeseli bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Lakapların, sadece methetme veya yerme niyetiyle verilmedikleri, hadis ilmindeki vukûfiyet ve diğer ilmî nedenlerle de kullanıldığı görülmüştür.
Keywords : Hadis, ricâl, lakap, elkâb edebiyatı