XVI-XVII. YÜZYILDA FİLİBE VE HASKÖY KAZALARINDAKİ KIPTÎLER (ROMANLAR)

Authors : Hasan Ali Cengiz

Pages : 206-224

View : 95 | Download : 96

Publication Date : 2023-10-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Romanlar, her bölgede farklı isimlerle anılmıştır. Osmanlı Devleti, toplumunun bir parçası olan Romanlar için \"Çingene\" \"Kıptî\" ifadesini yaygın olarak kullanmıştır. Osmanlı Devleti’ndeki Kıptîlerle ilgili ilk bilgiler, maliye teşkilatında vergi verenlerin kaydedildiği tahrir defterlerinde bulunmaktadır. Bu konudaki ilk detaylı kayıtlar 1523 tarihli Rumeli eyaletine ait tahrir defteridir. Bu kayıtlardan, Kıptîlerin hâne sayıları, ödedikleri cizyelerle birlikte bunların sosyo-ekonomik yapıları hakkında fikir edinebilmekteyiz. Osmanlı Devleti bünyesinde geniş coğrafi bölgeye yayılmış olan Kıptîlerle ilgili dönem dönem hukukî düzenlemeler yapılmış, XVI. yüzyılda Rumeli topraklarında yaşayan Kıptîlerin hukûki, mali ve askeri işlerini düzenlemek amacıyla da merkezi Kırkkilise olan Çingene Sancağı kurulmuştur. XVI. yüzyılın ilk yarısında Kıptîler, Rumeli’nin 90 kadılığında 383 topluluk olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Rumeli’deki Kıptîlerin yoğun olarak yaşadıkları yerler arasında Edirne’nin kazaları da vardır. Bunlar arasında Filibe ve Hasköy kazaları da bulunmaktadır. Bu çalışmamızda birbirine yakın coğrafi bölgede olmalarından dolayı bu iki kaza seçilmiştir. Osmanlı Devleti tarafından Edirne\'nin fethinden hemen sonra alınan Filibe, XV. yüzyılın ilk yarısında yeniden imar edilerek Anadolu \'dan getirilen Türk aileleri yerleştirilerek Rumeli beylerbeyinin merkezi haline gelmiştir. Edirne\'den Filibe\'ye giden ana yol üzerinde yer alması sebebiyle kısa zamanda gelişme gösteren Hasköy, Rumeli eyaletinin Çirmen sancağına bağlı bir kaza merkezi olmuştur. Bu çalışma ile 120 ve 370 Numaralı Tapu Tahrir kayıtları esas olmak üzere dönem içerisindeki diğer tahrir kayıtları ve arşiv verileri dikkate alınarak Filibe ve Hasköy’deki Kıptîlerin XVI-XVII. yüzyıldaki nüfusu ile sosyal-ekonomik durumları ortaya konulacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Filibe, Hasköy, Roman, Kıptî