II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE AÇILAN SAĞLIK KURUMU KUDUZ TEDAVİHANESİ (DÂÛLKELP AMELİYATHANESİ)

Authors : Ahmet UYANIKER

Pages : 190-200

Doi:10.17067/asm.425762

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2018-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Dünyada belirli aralıklarla devam eden salgın hastalıklar devletlerin önemli konularından birisi olmuştur. Avrupalı devletler kolera salgını gibi bulaşıcı hastalıklar nedeniyle XIX. Yüzyılın sonlarından itibaren koruyucu sağlık hizmetlerine ağırlık vererek mikrobiyoloji bilimindeki gelişmeleri hızlandırmı ş ve sağlık teşkilatlarını kurumsallaştırmaya başlamışlardır.  Osmanlı Devleti’nin Balkanlar, Kafkaslar, Anadolu, Arap Yarımadası, İran, Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz’i birbirine bağlayan ticaret yollarını içinde barındıran coğrafi konumu idarî, askerî ve ticarî toplumsal hareketliliği besleyen bir rol oynarken, aynı zamanda salgın hastalıkların yayılmasını kolaylaştıran bir etken olmuştur. Bu hastalıklara karşı devlet başta karantina tedbirleri olmak üzere bir takım önlemler alsa da özellikle XIX. Yüzyıldaki kolera salgınları İstanbul ve Anadolu’nun tamamında etkili olmuş binlerce insanın ölümüne yol açmıştır. Bu durum Osmanlı Devlet yöneticilerini ve sağlık adamlarını Avrupa’daki mikrobiyoloji alanındaki gelişmeleri takip etmeye sevk etmiştir.  1885 yılında, Pasteur’ün ilk kuduz aşısı uygulaması Avrupa’da büyük bir etki uyandırmış dönemin padişahı II. Abdülhamid tarafından bakteriyoloji biliminin gelişmesi koruyucu hekimliğin temeli olarak algılanmış ve  Pasteur’un buluşunun ardından askerî tıbbiyeden bir sağlık ekibi oluşturularak Pasteur’den eğitim alması için Paris’e gönderilmiştir. 1887 yılı başlarında incelemelerini tamamlayarak İstanbul’a dönen sağlık ekibi, yanında getirdiği teknoloji ile Osmanlı Devletinde ilk mikrobiyolojik çalışmaların yapıldığı laboratuvarı kurarak yerli kuduz ve çiçek aşısını üretmiştir.  Burada üretilen kuduz aşıları sayesinde bu hastalığın tedavisi Osmanlı’da yapılmaya başlanmış hastalar yurt içinde tedavi edilmiştir. Bu kurum Osmanlı Devleti’nde alanında örnek olmuş 1897’de Şam’da ve 1905’te Selanik’te birer kuduz tedavi merkezi açılmıştır. Bu tedavi merkezlerini sonraki yıllarda yenileri takip etmiştir. 1917’de Sivas’ta açılan Sivas kuduz tedavi merkezi, Milli Mücadele’de Türk ordusuna çiçek, tifo ve veba aşısı hazırlamıştır.  Bu çalışmada Osmanlı Devletinde kurulan ilk modern mikrobiyoloji laboratuvarında yapılan çalışmalar ile bu kurumun Osmanlı sağlık ve bilim hayatına katkıları üzerinde durulacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, II Abdülhamid, Pasteur, Mikrobiyoloji