TEK PARTİ DÖNEMİNDE CHP’NİN TAŞRA ÖRGÜTLERİNDE GÜÇ VE İKTİDAR MÜCADELESİ: MARAŞLI KADIZÂDE AİLESİ

Authors : Tülay AYDIN

Pages : 184-200

Doi:10.17067/asm.496137

View : 19 | Download : 11

Publication Date : 2019-01-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Tek Parti Döneminde tek parti mantığına uygun olarak yürütülen merkez-çevre ilişkilerinde taşradaki parti merkezleri, yerel güçlerin merkeze ulaşma konusundaki en önemli noktalarını teşkil etmekteydi. Bu dönemde kırsal yapıya uygun olarak taşranın siyaset yapıcıları da bir nevi kitlelerin liderliğini üstlenen eşraf temsilcileri olmuştu. Şehrin ve yörenin ileri gelenleri üstlendikleri hami rolü ile taşrada siyasetin tek temsilcisi durumuna gelmişti. Parti örgütlerini kendi sosyo-ekonomik güçlerini bütünleyen bir siyasi kanat olarak kullanan bu yerel güçler, parti merkezine hoş görünmek ve mevcut siyasi ve toplumsal gücünü garantiye almak için ciddi mücadeleler vermişlerdir. Kitlelerin mecburi sessizliği karşısında, rakip görülen yerel güçler arasındaki bu mücadeleler, bir siyasi rant elde etme aracına dönüşmüştür. Birçok taşra kentinde olduğu gibi Maraş’ta da büyük ve zengin aileler elinde yürütülen parti siyaseti, çoğu zaman derin uyuşmazlık ve anlaşmazlıklara sebep olmuştur. Bu dönemde Maraş’ta yerel siyasetin temel yapıcısı konumunda bulunan Kadızâde ailesi, rakipleri tarafından sürekli eleştiri altında tutulmuş ve parti merkezinin irdelemesi sonucu iktidardan düşürülmüştür. Tek Parti Döneminin bir taşra kentindeki parti idaresini ele geçirme mücadelesini ele alan bu çalışmada; kırsal bir kent yapılanmasına sahip olan Maraş’ın CHP teşkilatında ortaya çıkan parti mücadeleleri ve bunun alt yapısında yer alan sosyo-kültürel sebeplerin irdelemesi yapılacaktır. Bu perspektifkten hareketle çalışmanın asıl dayanağını parti müfettiş raporları oluşturmuştur. Tek Parti Döneminde CHP’nin taşradaki parti teşkilatlarının yapısal durumunu ve örgütlenme açısından bir tahlilini sunan parti müfettişlerinin teftiş raporları, taşra kentlerindeki sosyo-ekonomik durumu ve parti örgütlerindeki iç mücadelelerinde bir fotoğrafını sunmaktadır. Kadızâde ailesi örneği üzerinde yapılan bu makale çalışması ile tek parti idaresinde partinin taşra örgütü içinde meydana gelen çekişmelere, bu çekişmelerin yapısal sebeplerine, tek parti idaresi altında parti merkezi ve parti örgütlerinin ilişki ağının niteliğine, taşrada siyaseti yürüten ve olgunlaştıran temel etmenlerin neler olduğuna değinilecektir. Çalışmanın varmayı beklediği temel sonuç ise parti mücadelelerinin tek parti idaresinin tek ve en kudretli siyasi mekanizmasında yer edinebilmek amacıyla gerçekleştirildiği tespiti olacaktır.
Keywords : CHP, Maraş, Kadızâde, İktidar, Eşraf