Milleti Uyandıran Edip: Aybek (Hayatı ve Eserleri)

Authors : Şuayip KARAKAŞ

Pages : 29-108

View : 21 | Download : 12

Publication Date : 2018-11-28

Article Type : Research Paper

Abstract :20. yüzyıl Özbek Sovyet edebiyatının en önde gelen isimlerinden olan Aybek insert ignore into journalissuearticles values(Musa Taşmuhammedoğlı);, çocuk yaşlarından itibaren klasik Türk şairlerinin eserlerini, lise yıllarında Türkiyeli şairlerin eserlerini tanımak imkânı buldu. Lise yıllarından itibaren şiir yazmaya başladı. İlk şiir kitapları, 1920-1930’lu yıllarda yayımlandı. 1930’lu yıllarda Özbek destan edebiyatına birçok destan kazandırdı. 1930’lu yılların sonunda, Kutluğ Kan romanını yazdı. Romanda, 1910’lu yıllarda Türkistan’daki siyasî, sosyal, ekonomik hayatı, Türkistan Türklerinin uğradığı haksızlıkları, Ceditçi aydın hareketini, 1916 merdikâr insert ignore into journalissuearticles values(raboçi); isyanını, 1917 Bolşevik ihtilâli arefesinde Türkistan’da yaşanan olayları, kendi müşahedelerine dayanarak hikâye etti. Eser, Özbek sosyalist realizm edebiyatının ilk ve başarılı bir örneği kabûl edildi. İkinci Dünya Savaşı yıllarında, bir süre cephede bulundu, savaşı ve Sovyet askerlerinin kahramanlığını terennüm eden şiirler yazdı. Cephe gerisindeki halkın savaş sırasındaki meşakkatli hayatını ve fedakârlıklarını anlatan eserler kaleme aldı. 1930’lu yılların başından itibaren şair Nevâyi’nin hayatı ve eserleri hakkında incelemeler yaptı, Türkistan’ın 15. yüzyıl tarihini anlatan eserleri inceledi, önce Nevâyi destanını, İkinci Dünya Savaşı devam ederken meşhur Nevâyi romanını yazdı. Nevâyi’nin hayatı ve faaliyetlerini anlattığı bu eseriyle birinci derece Sovyet edebiyat ödülünü kazandı. Roman birçok dile tercüme edildi. Savaştan sonra, bu eserinde parti ideolojisine muhalefet ederek kozmopolit Sovyet insanına karşı Nevâyi’yi ideal insan tipi olarak fazla methettiği ve onun Türkçeciliğine yer verip milliyetçilik fikrine yol açtığı için cezalandırılmak istendi. Bu sırada beyin kanaması geçirip felç oldu, konuşma ve elini kullanma kabiliyetini kaybetti. Uzun süren tedavi sürecinden sonra heceleyerek konuşmaya başlayınca, 19501960’lı yıllarda roman, destan, şiir ve hatıra türündeki birçok eserini hanımına yazdırdı. Nevâyi hakkında yazdığı eserleriyle şairi yeni nesillere tanıtmış, sevdirmiş ve yeniden hayata döndürmüştür.
Keywords : Aybek, Şair Nevâyi, Nevâyi Romanı, Kutluğ Kan Romanı, Özbek Sovyet Edebiyatı