Manzum Sözlük Geleneğinde Eğiticilik ve Öğreticilik: Gencî`nin Lugat-i Genc-i Le’âl Örneği

Authors : Cemal BAYAK

Pages : 173-209

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2020-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlüklerin geçmişi Sümerler, Çinliler, Hintliler ve Yunanlılar gibi kültürlerde milattan önceki tarihlere kadar uzanmaktadır. Bu eserlerin tek dil ve çok dilli örneklerinden hangisinin önce başladığı tartışma konusudur. Sözlüklerin, başta dini olmak üzere, eğitim, ticaret vb. birçok amaca yönelik farklı ihtiyaçlardan doğdukları görülmektedir. Bu süreçte sözlük yazımında şiirin gücünden de faydalanmaya yönelindiği ve farlı kültürlerde çok sayıda manzum sözlüklerin yazıldığı görülmektedir. Manzum sözlük yazma geleneğinin gelişmesinde asıl etken şairlerin sanat yeteneklerini sergileme arayışı olmuştur. Ancak manzum sözlük yazmanın zorluğu dolayısıyla bu türde eser veren şairlerin sayısı azdır ve bu durum da onlara edebiyat tarihinde bir ayrıcalıklı bir yer kazandırmaktadır. Sözlüklerin öncelikli kullanıcılarının çocuklar olması dolayısıyla bu metinlerin kelime ve dil bilgisi öğretme yanında okuyucularını kişilik yönüyle de eğitmeyi amaçladıkları ve bu yönleriyle de diğer edebi metinlerle benzer nitelikler kazandıkları görülmektedir. Bu yazıda önce manzum sözlük yazımı geleneği, daha sonra 17. yüzyıl şairlerimizden Gencî ve eseri Lugat-i Genc-i Le’âl tanıtılacaktır. Yazının son bölümünde bu eserde yer alan eğitici ve öğretici düşünceler incelenecektir.
Keywords : Gencî, Lugat i Genc i Leâl, Manzum sözlük geleneği