Sovyet Türkmenistanı’nda 1930’lu Yıllarda Türkmen Dilinin Terminolojisi Üzerine Çalışmaları: Geld Gurtmıradov (1904-1938) Örneği

Authors : Tahir AŞİROV, Çağdaş ALBAYRAK

Pages : 120-130

View : 17 | Download : 14

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkmenistan’da 1920’lerden itibaren Türkmen dilinin terminolojisi ile ilgili ilmî araştırmalara rastlamak mümkündür. Sovyet Türkmenistanı’nda “Geldi Gurt Mıradoğlı” veya “Gurt Mıradov” adlarıyla ilmî çalışmalarının altına imza atan Geldi Gurtmıradov (1904-1938), 30 Ocak 1933 tarihinde “Türkmenistan” gazetesinde “Türkmen Dilinde Terminologiya İşlenmekliğiŋ Yiti Meseleleri Dogrısında Bir Nâçe Söz” (Türkmen Dilinde Terminoloji Çalışmasının Keskin Konuları Üzerine Birkaç Söz) isimli makalesinde, Türkmen dilinin terminolojisi konusunu ele almaktadır. Gurtmıradov, Sovyet Türkmenistanı’nda Türkmen dilinin terminolojisinin “Panislamizm”, “Pantürkizm” ve “Enternasyonalizm” olmak üzere üç akım çerçevesinde şekillenmeye başladığını belirtmektedir. Gurtmıradov, Sovyetler Birliği döneminin ideolojik etkisi bağlamında “Panislamizm” şeklinde tanıtılan geleneksel Türkmen düşüncesine sahip muhafazakârlar ile “Yerli Milletçilik” veya “Pantürkizm” olarak isimlendirilen gelenekçi-yenilikçi Türkmen aydınlarının Türkmen dilinin terminolojisi ile ilgili görüşlerini eleştirilmekte ve ilerlemeci olarak addettiği “Enternasyonalizm” akımının görüşlerini ise çözüm olarak sunmaktadır. Bu bağlamda Gurtmıradov’un makalesinin, Sovyet Türkmenistanı’nda Türkmen dilinin terminolojisi çalışmalarının mazisini aydınlatıcı ve geleceğinde ise yol gösterici bir metin olduğu söylenebilir.
Keywords : Sovyet Türkmenistanı, Gurtmıradov, Türkmen Dili, Terminoloji, Kavram