Is it Possible to Analyze Petroglyph Moving from Idioms? The Meaning of Tail Types in Tamga Shaped Mountain Goat Figures

Authors : İbrahim ŞAHİN

Pages : 137-145

Doi:10.31451/ejatd.825351

View : 22 | Download : 14

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Petroglifler, günümüzde geleneksel usulde çizeri ve okuyucusu olmayan ölü bir kültürdür. Artık kayalara petroglif çizen kimse kalmadığı gibi kayalara asırlar önce çizilmiş petroglifleri geleneksel şekilde anlamlandıran birileri de kalmamıştır. Bu durumun modern petroglif araştırmacılarının önünü tıkadığı bir gerçektir. Petroglifleri anlamlandırmaya çalışan araştırmacıların çoğu kez betimsel bir yaklaşımla, resimlerdeki görselleri görmeyen birisine anlatır gibi anlattıkları görülmektedir. Bu makalede, petrogliflerin anlam çözümlenmesinde yaşanan yöntem sorununa çare aranmış; bir başka ezelî kültür olan deyimlerden hareketle petrogliflerin çözümlenebileceği üzerine durulmuş ve buradan hareketle bir yöntem modeli sunulmuştur. Sunulan bu yöntemle, Türklerin tarihî yurtlarında görülen teke figürlü tamgalarda karşımıza çıkan kuyruk tipleri, özellikle kağan yazıtlarında uzun ve dik kuyruğun anlamı üzerinde durulmuştur. Bu yapılırken Türk dilini temsil eden üç farklı lehçe grubundan üç ayrı lehçe seçilmiş ve bu lehçelere ait deyimlerde geçen “kuyruk” sözcüğünün sembolik anlamı analiz edilmiştir. Bu inceleme sonucunda, her üç lehçenin deyimlerinde, dolayısıyla Türkçenin uzak derinliklerinde, “kuyruk” sözcüğünün birbiriyle ilişkili olan ‘şeref, haysiyet’ ve ‘güç, erk, kudret’ kavramını ifade ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, Orhun Yazıtları’nda, kağan tamgalarında abartılı bir biçimde karşımıza çıkan uzun ve dik kuyruklu teke tamgasıyla birlikte düşünülmüş ve gelinen noktada söz konusu tamganın, temsil ettiği kağan ve kağan sülalesinin yüksek şeref ve kudretini sembolize ettiğine hükmedilmiştir. İncelemenin ortaya çıkardığı sonuçlardan biri de, teke figürlü tamgaların çiziminde, o devirde toplumsal bir kuralın varlığına işaret ettiği yönündedir. Buna göre çizilen temga, temsil ettiği kişinin toplum içindeki statüsüne uygun olmak zorundadır. Bu çerçevede uzun ve dik kuyruk, o devirde ancak kağan ve hanedanı temsil için çizilebilirdi.
Keywords : Petroglif, Dağ keçisi figürü, Kuyruk, Deyimler, İletişim, Tarihsel kültürlerin dili