Bizans El Yazmaları İle İlişkili Terimler ve Terminoloji Sorunu

Authors : İlkgül KAYA

Pages : 33-57

Doi:10.31451/ejatd.866321

View : 21 | Download : 12

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Bizans İmparatorluğu Orta Çağ’ın dini, siyasi, kültürel ve sanatsal ortamına yön veren en önemli devletlerden biriydi. İmparatorluğun ortaya çıkışından yıkılışına değin, binlerce eser kaleme alındı ve kopya edildi. Sanat tarihi literatüründe el yazmaları incelemeleri önemli bir yer tutsa da; günümüze değin Bizans eserleri üzerine terminolojik bir sözlük oluşturulmamıştır. Bizans Sanatı’yla ilişkili bazı Antik Yunanca ve Latince terimlerin bir kısmı Türkçe literatüre geçmiş olsa da, terimlerin Türkçe karşılığı bulunmamaktadır. Bizans el yazmaları ile ilişkili terimlerin birçoğunun da Türkçesi yoktur. Bu durumun temel nedeni, el yazmalarıyla ilişkili terimlerin akademik literatür dışında kullanımına ihtiyaç duyulmamış olmasıyla açıklanabilir. El yazmaları birkaç yönden incelenir. Kodikolojik inceleme el yazmalarının malzeme ve teknik özellikleri, ölçüleri, kitabın formu, cüz/tomarlar, dikişler, kapak özellikleri gibi kitapların somut yönüne dayanır. Paleografik incelemeler eserlerin metnindeki harflerin biçimleri, yazı karakteri, el yazısının karakteristik özellikleri, büyük ve küçük harfler, satır ve sütun düzeni, başlık, kısaltma, ayraç, işaretçi gibi metin ve sayfa düzeniyle ilişkili yönlere odaklanır. İkonografik incelemeler ise el yazmalarının resimlerini baz alır. İkonografi metin-resim arasında kurulan ilişkiyi temel alarak, resimlerin konu seçkisi, kökeni, sanatsal üslubu, oran-orantı, perspektif, üretildiği dönemin sanatsal üslubu ile olan ilişkisi gibi unsurları ele alarak yorumlamaktadır. Bu çalışmada Orta Çağ ve spesifik olarak Bizans el yazmalarına ilişkin kodikolojik ve paleografik terimlere, bu terimlerin uluslararası kataloglama ve envanter sistemlerindeki kısaltmalarına ve genel anlamda el yazmaları ile ilişkili akademik literatürdeki terminoloji sorununa değinilmektedir.
Keywords : Orta Çağ, Bizans Dönemi, Bizans Yazını, Bizans El Yazmaları, Terim, Terminoloji