Ahmed Yesevî’de Seyr u Sülûke Dair Temel Meseleler
Authors : Ahmet VURAL
Pages : 306-330
Doi:10.48139/aybukulliye.1337222
View : 22 | Download : 32
Publication Date : 2023-09-30
Article Type : Review Paper
Abstract :Orta Asya’da yaşayan Türk halkının Müslümanlığı benimsemesini kolaylaştıran etkenlerin başında kendilerine sunulan tasavvufî öğretiler gelmektedir. İslam’ın ahlaki boyutunu öne çıkaran ve kolaylaştıran bir dini perspektif sunan mutasavvıflar Türk halkının gönlüne hitap edebilmiş ve İslam’ın bu coğrafyada rahatlıkla yayılabilmesini sağlamıştır. Bu bahisteki etkisi tartışılmaz olan Ahmed Yesevî tam da bu nedenle Pîr-i Türkistan lakabıyla şöhret bulmuştur. Ahmed Yesevî medrese tahsili görmüş olmakla birlikte dinî hükümleri oldukça sade ve veciz bir üslupla dile getirmiş, ayrıca Türkçe’yi kullanmış olması Türk halkı üzerindeki etkisini diğer âlimlere nazaran daha da arttırmıştır. Ahmed Yesevî’nin hikmet adı verilen şiirleri kendisinden sonra Divân-ı Hikmet adı altında bir araya getirilmiştir. Bu hikmetlerde İslam dininin bütün boyutlarıyla işlendiğini görmek mümkündür. Ayrıca tekke ve tarikat hayatına dair bazı nasihatler de dile getirilmiştir. Bu anlamda hikmetler tasavvufî bir mahiyet arz etmekte; tasavvuf yoluna girerek kemâlât elde etmek isteyen bir salikin hayatına dair ciddi uyarı ve nasihatler göze çarpmaktadır. Elinizdeki çalışmada Ahmed Yesevî’nin hikmetlerinde manevi yolculuğun esasları ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda dört kapı kırk makam şeklinde ifade edilen ve salikin seyr u sülûkta geçmesi gereken mertebeler izah edilmiştir. Ayrıca söz konusu yolculuğa dair bazı esaslar tespit edilmeye çalışılmıştır. Şeriat bilgisine sahip olmak, mürşid-i kâmile bağlanmak ve bu mürşidin hangi özelliklere sahip olması gerektiği seçilen bazı hikmetler ışığında yorumlanmıştır. Mânevî yolculuğun amacına ulaşmasındaki en büyük engel olarak nefse dair hikmetler incelenmiş, bu bağlamda nefsin terbiye edilmesi için gerekli yöntemlerden zikir ve gece ibadeti, halvet ve uzlet ile sohbet ve hizmet kavramları temelinde Ahmed Yesevî’nin şiirleri işlenmiştir. Son olarak sâlikin mânevi yolculuğu sırasında hangi âdâb ve erkâna riayet etmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Bir bütün olarak ise çalışmada, Orta Asya coğrafyasından bir tasavvuf ehli olarak Ahmed Yesevî’nin tasavvufi hayatın en önemli unsuru olan seyr u sülûke dair müridlere tavsiye ve uyarıları aktarılmaya çalışılmıştır.Keywords : Tasavvuf, Yesevîlik, Ahmed Yesevî, Türkistan, İslam, Seyr u sülûk