Osmanlı Devleti’ne Nüfuz Etme Aracı Olarak İttifaklar Sistemi

Authors : Erdal Çetintaş

Pages : 169-184

Doi:10.48139/aybukulliye.1432322

View : 35 | Download : 45

Publication Date : 2024-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu 18. Yüzyılda belirgin bir çözülme sürecine girdi. Çözülmeye paralel olarak Avrupa kaynaklı tehdidin boyutları arttı, ardı ardına askeri yenilgiler yaşanmaya başladı. Bir zamanlar refah kaynağı olmuş geniş topraklar ve milletler ciddi bir yüke dönüştü. Var olan askeri ve ekonomik kaynaklar bütün bunlarla baş edebilecek durumda değildi artık. Kanla kazanılmış toprakları ancak savaşla terk etme anlayışı uygulayan Osmanlı Devleti, buna gücünün yetmediğini anladığı 1798 yılında Fransa’nın Mısır’ı işgali üzerine Avrupa’da tatbik edilmekte olan ittifaklar sistemini, bir başka deyişle devletlerarası denge politikasını benimseyerek toprak bütünlüğünü koruma yoluna gitti. 1799 yılında, tarihinde ilk defa, Çarlık Rusyası ve Britanya ile Fransa’ya karşı ittifak anlaşmaları yaptı. Ömrünün sonuna kadar da, siyasi vaziyet hangi devleti gerektiriyorsa ki genellikle bu devlet Britanya olacak, bu politikayı uygulamaya çalıştı. Diğer taraftan, Britanya da bölgesel çıkarları için oldukça kıymetli olduğunu fark ettiği Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğünü koruma siyasetini başlattı bu ittifak anlaşmasıyla. Lakin Osmanlı Devleti’nin uygulamaya koyduğu, gerek bu ittifaklar gerekse 19. Yüzyılda görülecek olan ittifaklar normal sayılabilecek anlaşmalar değildi. Zira Babıali’nin ittifak yaptığı devletler kendi üzerinde siyasi emelleri olan devletlerdi. Ayrıca, ittifak anlaşmaları karşılıklı mütekabiliyet esasına dayanan değil, temin edilen desteğe karşılık ekonomik ve siyasi ödünlerin verilmek zorunda kalındığı anlaşmalar oldu. Çok geçmeden de söz konusu ittifaklar Osmanlı Devleti’ni bilhassa siyasi ve ekonomik açıdan kontrol etmenin ve yön vermenin en etkili enstrümanı haline geldi. Her dış yardım Osmanlı’nın siyasi ve ekonomik bağımsızlığını erozyona uğratırken, bağımlılığını daha da pekiştirdi. Bu bahisle, bu çalışma da çözülmeyi durdurmak için yapılan ittifakların Osmanlı Devleti’nin çözülmesinde ve parçalanmasında kontrollü ve yönetilen bir sürecin öznesi olduğunu örneklerle ortaya koymaya çalışılacaktır.
Keywords : İttifaklar Sistemi, Osmanlı Devleti, Nüfuz Mücadelesi