Türkiye’de Yenilebilir Yabani ve Kültür Allium Türlerinin Süs Bitkisi Olarak Kullanım Potansiyeli

Authors : Gülay Beşirli, Ali Ramazan Alan, Fevziye Çelebi Toprak, İbrahim Sönmez, Ebrar Güner, Rabia Okumuş

Pages : 469-476

Doi:10.53471/bahce.1617064

View : 25 | Download : 43

Publication Date : 2025-03-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Allium cinsi, 750’den fazla türü içeren geniş bir bitki grubudur ve gıda, tıbbi ve süs amaçlı kullanımda önemli bir yere sahiptir. Türkiye, birçok Allium türünün gen merkezi olup, ülkenin farklı bölgelerinde doğal olarak yetişen ya da kültüre alınarak üretilen çok sayıda tür bulunmaktadır. Başlıca ürünler arasında soğan (A.cepa L.) ve pırasa (A.ampeloprasum var. porrum L.) yer almaktadır. Fil sarımsağı (A.ampeloprasum var. holmense), yaygın olarak yetiştirilmese de yenilebilir başları ve süs bitkisi olarak kullanılabilen çiçekleriyle dikkat çekmektedir. Kaya sarımsağı (A.macrochaetum Boiss. & Hausskn.) ve Tunceli sarımsağı (A.tuncelianum Kollman, Özhatay, Mathew, Şiraneci), genellikle doğal ortamlarından toplanmakta veya küçük ev bahçelerinde yetiştirilmektedir. Sirmo (A.vineale L.) ise özellikle otlu peynir üretimi için doğadan toplanmaktadır. Bu çalışmada, incelenen türlerin çiçek sap uzunluğu, umbel çapı, umbel yüksekliği, umbeldeki çiçek tomurcuğu sayısı ve tohum kalite özellikleri değerlendirilmiştir. Türlerin çiçek sap uzunluklarının 79.5-146.15 cm, umbeldeki çiçek tomurcuğu sayısının 29.90-2992.20, umbel genişliklerinin 4.52-15.74 cm ve umbel uzunluklarının ise 4.65-12.83 cm arasında değiştiği tespit edilmiştir. Tohum ile çoğaltılan türlerde 1000 tohum ağırlığı 2.39-3.87 g, 1 gramdaki tohum sayısı 235-458 adet ve çimlenme oranı %72-100 arasında değişim göstermektedir. Bu türlerin, gıda olarak kullanılmalarının yanı sıra çekici çiçek renkleriyle (beyaz, pembe, lila ve mor) süs bitkisi olarak da değerlendirilme potansiyeline sahip olduğu gözlemlenmiştir. Özellikle kentsel tarım kavramının giderek önem kazandığı Türkiye ve dünyada, bu türler hem estetik hem de işlevsel açıdan değerli bir alternatif sunmaktadır.
Keywords : Allium, peyzaj, süs bitkisi, saksılanmış bitki