Türk Dünyası Sözlü Şiir Geleneği İçinde Görme Engelli Söz Ustaları

Authors : Oğuzhan Aydın

Pages : 53-78

Doi:10.12995/bilig.11303

View : 391 | Download : 536

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarih boyunca bilimin ve sanatın çeşitli alanlarında körlerin önemli bir yeri olmuştur. Onların yaratıcılıklarının görme engelleriyle ilgisinin olup olmadığı konusu ise tartışılmaya devam etmektedir. Türk kültür tarihinde de görme engelli olduğu hâlde yaratıcılıklarıyla ve ürettikleri eserlerle toplumu aydınlatan bilim insanı ve sanatçıların sayısı kayda değerdir. Bunların arasında destan anlatıcıları ve halk şairleri de vardır. Makalede bu halk şairleri arasında ömrünün son yıllarında yaşlılığa dayalı olarak kör olanlar değil, doğuştan veya sanatlarının yaratıcılık dönemlerinin başlarında kör olanlar incelemeye dâhil edilmiştir. Hemen tamamının görme engellerinin yanı sıra çok yoksul bir hayat yaşamaları, okuma yazma bilmemelerine veya sonradan öğrenmelerine rağmen düşünce ve anlam bakımından zengin eserler üretmeleri ve içinde bulundukları geleneği yaşatıp ona yenilikler kazandırmaları ayrıca dikkate değerdir. Makalede, Anadolu, Azerbaycan, Yakutistan (Saha), Altay, Kazak, Kırgız, Türkmen sahalarındaki görme engelli âşıklar, destan anlatıcıları ve halk şairleri hakkında bilgiler verilmiştir. Böylelikle görme engelli olmakla ustalıkla söz söyleme arasındaki ilişki makalede adı geçen sözlü şiir temsilcileri bağlamında ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Türk dünyası, körlük, destan, âşık, halk şairi, sözlü şiir, gelenek