Belhli Sarı Kıpçak’a Ait Ünik Felsin Bağımsızlık Delili Olarak Değerlendirilmesi

Authors : Mustafa Kalkan, Sayime Durmaz

Pages : 183-215

Doi:10.12995/bilig.7610

View : 7 | Download : 4

Publication Date : 2025-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Adana’nın Kozan (Sis) ilçesinde, kale yıkıntıları içerisinde farklı derinliklerde, yüzlerce sikkenin içinde yer alan fels, dünya literatüründe şu ana kadar bulunabilen tek örnektir. Sikke, Mısır tarihi açısından genel hatları ile bilinen ama tam olarak aydınlatılamayan, karanlık bir dönemin ortaya çıkarılması açısından büyük öneme sahiptir. Türk kökenli Belhli valiler, bağımsızlık için savaşmış, bazıları tam bağımsız bazıları ise yarı bağımsız olarak hanedanlıklarını Mısır’da tesis etmişlerdir. Özellikle es-Sarı b. el-Hakem ibn Yusûf el-Belhî’ye ait olan bakır sikke, bu dönemin detaylarının ortaya çıkarılmasını sağlamıştır. Diğer dinarlar, akademisyenler ve meskûkât otoriteleri arasında bağımsızlık şüphesini oluştursa da kesin hüküm verilememiştir. Çok sayıda farklı isimli-mahlaslı Belhî valiye ait dinar bulunmuş ama tam bağımsızlık girişiminin es-Sarı b. el-Hakem ibn Yusûf el-Belhî döneminde başarıya ulaştığı anlaşılmıştır. Kozan bölgesinin üç yüz yıldan fazla, Arap orduları ile Bizans orduları arasında çarpışma alanı olduğunu, kazı sırasında bulunan diğer sikke örnekleri ispatlamaktadır. Sikke stili, kompozisyonu, ağırlığı, üzerindeki kufi yazısı ve diğer özellikleri ile Fustat-Mısır darblı olduğunu, tipolojik özellikleriyle açıkça ortaya koymaktadır. Dönemin olayları, nümismatik veriler ışığında değerlendirilmiş, kısa bir süre sonra kurulacak olan Tolunoğulları Devleti’nin öncülerinin (Belhlilerin) Mısır’da elli bir yıl önce bağımsızlıklarını ilan ettikleri görülmüştür.
Keywords : Belhliler, Sarılar, Mısır, Fels, Tolunoğulları, Kozan-Sis