Zemahşerî’nin ‘Fâtiha’ Kelimesine Yüklediği Anlam Açısından İlk İnen Vahiy Meselesine Farklı Bir Bakış

Authors : Ali TEMEL

Pages : 1129-1155

Doi:10.28949/bilimname.669264

View : 17 | Download : 11

Publication Date : 2020-05-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İlk inen vahiy meselesi Kur’ân tarihi ve tefsir ilmi açısından önemli bir konudur. Bu mesele ulûmu’l-Kur’ân literatüründe müstakil bir başlık altında incelenmektedir. Kaynaklar bu konuda dört görüş olduğunu belirtmektedir. Bunlara göre ilk inen vahiy Alak Sûresi’nin ilk ayetleri, Müddessir Sûresi’nin ilk ayetleri, Fâtiha Sûresi veya “besmele”dir. Gerek ulûmu’l-Kur’ân kitaplarının ilgili bahisleri gerekse tefsir kitapları bu görüşlere dair tartışmaları ve delilleri ihtiva etmektedir. Söz konusu kaynakların bir kısmında bu konuda Zemahşerî’nin, el-Keşşâf’ isimli eserinde geçen bazı ifadelerinden dolayı eleştirildiği görülmektedir. Bu eleştirilerde İbn Hacer el-Askalânî’nin Zemahşerî’den yaptığı nakil ve eleştirileri referans olarak öne çıkmaktadır. İbn Hacer ilk inen vahyin Fâtiha Sûresi olduğu yönündeki görüşü müfessirlerin çoğunluğuna ait bir görüş olarak takdim ettiği gerekçesiyle Zemahşerî’yi eleştirmiştir. İbn Hacer’i referans alan bazı âlimler de bu eleştiriyi devam ettirmişlerdir. Hâlbuki Zemahşerî’nin çoğunluğa nispet ettiği görüş onların zannettiği görüş değildir. Bu çalışma, Zemahşerî’nin yanlış anlaşılmasına bağlı olarak yapılan bu eleştirilerin geçersiz olduğunu ortaya koymayı ve onun doğru anlaşılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Keywords : Zemahşerî, Fâtiha, İbn Hacer, ilk inen vahiy