Filozof Kimliği ile İbn Sînâ’nın Kelâmî ve Tasavvufî Düşünceye Etkisi

Authors : Ömer Faruk ERDOĞAN

Pages : 663-690

Doi:10.28949/bilimname.692574

View : 16 | Download : 14

Publication Date : 2020-05-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm düşüncesinin yayılış sürecinde felsefî düşüncenin etki alanı tartışılagelmiş bir olgudur. İslâm düşüncesi, kapsamı en genişi felsefe olmak üzere, birçok disiplini içinde barındırmaktadır. Bu kapsam, özellikle din-felsefe ilişkisinden doğan tartışmaları öne çıkartmış, felsefî düşüncenin geleceği bir bakıma bu uzlaşının sonucuna bağlanmıştır. Böyle bir tartışma zemininde Müslüman filozoflar, din ile felsefî düşüncenin birbirini desteklediği ya da tamamladığı iddiasından hareketle düşünce sistemlerinin ana eksenine vahiy-akıl uzlaşısını koymuşlar, bunun üzerinden geliştirdikleri paradigmalarla özgün bir felsefenin savunucusu olmuşlardır. Filozof kimliği ile İbn Sînâ’nın kelâmî ve tasavvufî düşünceye etkisiyle teşekkül eden ve kabaca “İbn Sînâcılık” diyebileceğimiz kavramın tarihselliği ve işlerliği bu makalenin problematiği olacaktır. Lakin bu etkiden kastımız bütün bir felsefî mirasın İbn Sînâ’dan neşet ettiğini söylemek değildir. Niyetimiz bu mirasa İbn Sînâ’nın yaptığı katkıyı tartışmaktır. Filozofu önemli kılan husus, onun düşüncesinin, kendisinden sonraki süreçte de evrilerek devam etmesi ve birçok mütefekkiri etkilemesidir. Çalışmamız bu etkiyi; İbn Sînâ’nın Gazzâlî’ye etkisi, Gazzâlî sonrası kelâm ilmine etkisi ve tasavvufî düşünceye etkisi başlıkları altında sınırlandırmıştır. İlk başlık; Gazzâlî’nin, Meşşâî filozofları ki ziyadesiyle İbn Sînâ’yı, bazı dinî ve felsefî düşüncelerinden dolayı tenkit etmek isterken aslında felsefenin yöntemini isteyerek ya da istemeyerek kendi düşünce sisteminde kullandığını iddia etmektedir. İkinci başlık; kelâm-felsefe tartışmalarına sebebiyet veren bu etkinin, İslâm’da felsefî düşünceyi sona erdirmek gibi bir gaye gütmediğini, bilakis Meşşâî felsefenin öncülüğünü yaptığı din-felsefe uzlaşısı temelli İslâm felsefesini İslâm kelâmıyla mezcetmeyi amaçladığını ileri sürmektedir. Üçüncü başlık ise; İbn Sînâ ve onun düşünce sisteminde ziyadesiyle karşılık bulduğu kanaatinde olduğumuz tasavvuf destekli felsefî zemini açıklamayı amaçlamaktadır.
Keywords : İslâm Felsefesi, İslâm Kelâmı, Tasavvuf, İbn Sînâ, Gazzâlî