İbnü’t-Tıktakā’nın el-Fahrî’sinde abbâsî sosyal hayatından izler: bir sosyal tarih denemesi

Authors : Esra ATMACA

Pages : 317-347

Doi:10.28949/bilimname.681671

View : 16 | Download : 12

Publication Date : 2020-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İlk dönemlerde tarih ilminin ve bu alanda telif edilen eserlerin konusu genellikle siyasî ve askerî hadiseler olmuştur. Geçmiş toplumların sosyal yaşantılarına dair bilgilere ulaşmak için bu eserlerin dikkatle incelenmesi gerekmektedir. Bu amaçla makalede şiî bir tarihçi olan İbnü’t-Tıktakā’nın, İlhanlı Hükümdarı Gâzân Han’ın Musul valisi Fahreddin İsa’ya atfettiği ve onun ismiyle isimlendirdiği eseri el-Fahrî fi’l-âdâbi’s-sultâniyye ve’d-düveli’l-İslâmiyye incelenmektedir. Eserin birinci kısmı devlet adamlarına öğütler de içeren bir siyasetname hüviyetinde iken ikinci kısmı Hulefâ-i Râşidîn döneminden Abbâsî Devleti’nin yıkılışına kadarki süreci ele almaktadır. Özellikle Abbâsîler ile ilgili kısım, ulaşılamayan bazı eserlerden bilgiler barındırmaktadır. Bu makalede söz konusu eserde giyim-kuşam, yeme-içme, eğlence, inanç, sağlık gibi konular bağlamında Abbâsî toplumunun sosyal yaşamına dair bir araştırma yapılmıştır. Bahsi geçen konular hakkında pek çok detaylı bilgiye ulaşılmış olmakla birlikte bu eserde hayatları kayda değer bulunan kişiler halifeler, vezirler ve diğer devlet ricâli olduğundan bu kişilerin yaşamlarıyla ilişkili sosyal hadiselerin aktarılmış olduğu bir gerçektir. Abbâsî toplumunun sosyal hayatında büyük etkisi olan Sâsânî kültürünün özellikle de eğlence, müneccimlere gösterilen ilgi, eşya ve olaylara atfedilen uğursuzluk inancında oldukça belirgin olduğu anlaşılmıştır. Bu araştırma sonucunda geçmiş toplulukların sosyal hayatlarının, ağırlıklı olarak siyasî ve askerî faaliyetlerin konu edinildiği tarih kitaplarında olaylar arasına serpiştirilmiş bilgilerden yola çıkılarak öğrenilebileceği ortaya konulmuştur.
Keywords : İslam Tarihi, Abbâsîler, Bağdat, Sosyal Tarih, İbnüt Tıktakā, el Fahrî