Anadolu Selçuklu Devleti`nde Fütüvvet ve Ahilik: Siyasetin Kurumundan Kurumun Siyasetine

Authors : Funda DEMİRTAŞ

Pages : 41-68

Doi:10.28949/bilimname.1033663

View : 18 | Download : 15

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Ahilik, Abbasi halifesi Nâsır-Lidînillâh’ın resmî bir kurum haline getirerek devletinin sarsılan siyasî ve manevî otoritesini yeniden tesis etmekte kullandığı fütüvvet anlayışını Evhadüddîn-i Kirmânî’nin XIII. asrın başında göçebe Türkmenlerin hayat ve İslam anlayışına uygun bir tarzda yeniden yorumlayarak fikrî alt yapısını oluşturduğu, Ahî Evran’ın da Anadolu’ya özgü bir renk katarak kurumsallaştırdığı bir teşkilattır. I. Alâeddin Keykubad’ın yardım ve desteğiyle kısa sürede teşkilatlanarak köylere kadar yayılan Ahilik, Anadolu Selçuklu Devleti’nin siyasî, iktisadî, içtimaî ve tasavvufî hayatını şekillendiren en dinamik unsur olarak büyük bir güç ve etki kazanmıştır. Ahiliğin merkezî idareye destek veren ve merkezi idareden destek alan bir kurum olarak elde ettiği bu güç ve etki, Kösedağ bozgununun akabinde sıfırlanma noktasına gelmiştir. Ahilerin bozgunun ardından Kayseri’ye kadar ilerleyen düşmana karşı sergiledikleri aktif direniş sebebiyle Moğolların, Moğol vesayeti altına giren yönetimin ve çekişme yaşadıkları Moğol yanlısı Mevlevilerin hedef tahtası haline gelmesiyle Ahilik hem insan kaynağını hem de önceki kazanımlarını kaybederek var olma savaşı vermiştir. Geniş yelpazeli bu çalışma da fütüvvet düşüncesinin Anadolu’ya intikalini, Anadolu’da yayılmasına etki eden unsurları, Kirmânî ve Ahî Evran tarafından göçebe Türkmenlerin hayat anlayışına uygun tarzda yeniden yorumlanmasını, Ahi-Mevlevî çekişmesini ve bu çekişmenin siyasî ve sosyal olaylara yansımasını konu edinmiştir. Konunun dönem kaynakları ve günümüz literatüründen elde edilen harmanlanmış bilgilerle analiz edildiği çalışma, XIII. yüzyıl Anadolu tarihine damga vuran bu çok yönlü teşkilatın bir asırlık serüvenine ve I. Alâeddin Keykubad’dan sonra taht kavgalarıyla siyasal bütünlüğü sarsılan, Moğol istilasıyla da sosyal ve iktisadî düzeni altüst olan Anadolu Selçuklu Devleti’nin siyasi, iktisadî, içtimaî, idarî ve tasavvufî hayatının Ahilikle ilgili kesitine ışık tutmayı hedeflemiştir.
Keywords : İslam tarihi, fütüvvet, Kirmânî, Ahî Evran, Ahi