İbn Nüceym’in el-Eşbâh ve’n-Nezâir’ine Hamevî Tarafından Yöneltilen Eleştiriler

Authors : Osman BAYDER

Pages : 535-565

Doi:10.28949/bilimname.1182798

View : 17 | Download : 13

Publication Date : 2022-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İbn Nüceym’in el-Eşbâh ve’n-Nezâir’i mezhepte genel kabul görmüş, sonraki dönem fakih, müftî ve kadıların elkitabı haline gelmiştir. Eşbâh literatüründe Hanefilerde yazılmış ilk kitap olarak kabul edilmekte olup kendisinden sonra da yeni bir Eşbâh kitabı kaleme alınmamıştır. Eşbâh üzerine ondan fazla şerh ve hâşiye türü çalışma yapılması da bu ilginin bir göstergesidir. Eşbâh gördüğü bu ilgi ve kabulün yanı sıra çeşitli açılardan eleştirilere de tabi tutulmuştur. Sonraki dönem bazı müelliflere ait, Eşbâh’ta çok sayıda hata bulunduğuna, hatta onuna fetva verilmesinin caiz olmadığına ilişkin ifadeler bulunmaktadır. Bu çalışmada Eşbâh’ın en önemli şerhlerinden biri olan Hamevî’ye ait Gamzu uyuni’l-besâir merkezli Eşbâh eleştirileri incelenmiştir. Hamevî’nin eleştirileri, Eşbâh’ın nakillerinde hata ve eksiklik olduğu, İbn Nüceym’in bazı kitaplardaki ifadeleri yanlış anladığı, Eşbâh ile İbn Nüceym’in diğer kitapları arasında çelişki olduğu, metin içerisinde tutarsızlık bulunduğu, Eşbâh’ın çok muhtasar yazılmasından kaynaklanan eksiklikler olduğu hususlarına ilişkindir. Ayrıca Hamevî’nin birçok yerde İbn Nüceym’in fetvalarına, tercihlerine ve tahrîclerine yönelik eleştirileri de bulunmaktadır. Bu çalışmada Hamevî’nin eleştiri noktaları, örnekler üzerinden detaylı olarak ele alınmış, nispet ettiği hatanın mahiyeti incelenmiş ve bununla ilgili bazı değerlendirmelere yer verilmiştir. Çalışmanın temel hedefi klasik dönem fakihler arasındaki mezhep-içi tartışmalara ilişkin örnekler sunmak ve sunulan örnekler üzerinden Hanefiliğin mezhep içi tartışmalarını anlamaya katkı sağlamaktır.
Keywords : İslam Hukuku, Hanefi mezhebi, İbn Nüceym, el Eşbâh ven Nezâir, Hamevî