Menâkıblarda Ebu Hanife Tasavvuru

Authors : Osman Bayder

Pages : 1-26

View : 350 | Download : 251

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mezhep imamlarının hayatlarına dair yazılan menâkıblar, mezheplerin istikrar kazanmasıyla birlikte ortaya çıkan önemli bir yazın türüdür. Menâkıbların, mezhep imamlarının şahsiyetlerini yüceltmenin yanı sıra imamların tesis ettiği mezhebin fikri ve metodolojik temelini savunan bir işlev üstlendiği; mezhep aidiyetini güçlendirmeyi ve mezhepler arası rekabette bağlı olunan imamın mezhebini yüceltme gayesi taşıdığı söylenebilir. Bu açıdan menâkıblar, bağlı olunan imamın üstünlüğünü mezhep müntesiplerine göstermeyi hedefleyen “savunu” türünden metinler olup bu yönüyle hilâf kitaplarıyla benzeşirler. Bu çalışma, en önemli Ebu Hanife menâkıbları arasında yer alan İbn Ebil-Avvâm (ö. 335/946), Ebû Muhammed Üstâz es-Sübezmunî (ö. 340 /952), Ebu Abdullah es-Saymerî (ö. 436/1045), Bekir ez-Zerencerî (ö. 512/1118), Muvaffak el-Mekkî (ö. 568/1172) ve Hâfizuddin el-Bezzâzî el-Kerderî’nin (ö. 827/1424) menâkıbları üzerinden Ebu Hanife tasavvurunu ortaya koymayı hedeflemekte olup daha ziyade menâkıbların genelinde vurgulanan ve Ebu Hanife’nin ön plana çıkarılmaya çalışılan meziyetleri üzerinde durmaktadır. Hicri dördüncü asırdan itibaren yazılmaya başlanan menâkıblarda Ebu Hanife’nin ilmî ve kişisel meziyetlerinin nasıl değerlendirildiği, menâkıblardaki bu tasavvurun altında yatan aslî amaçların neler olduğu irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada menâkıbların ısrarla üzerinde durdukları Ebu Hanife’nin üstünlüğünü gösteren özellikleri, hadis bilgisi, Ehlisünnetin öncüsü/öncülerinden olduğu, kelam ilmine yaklaşımı, rey ve istihsân anlayışı, fıkıh ilmini tedvin etmedeki rolü gibi konuların yanı sıra Ebu Hanife’nin en çok eleştiri alan füru görüşlerinin nasıl değerlendirildiği, diğer mezhep imamlarından farklı hususiyetlerinin neler olduğu konuları üzerinde durulmuştur.
Keywords : Fıkıh, Ebu Hanife, menâkıb, mezhep savunusu, Bezzâzî