Türkiye’nin tek yıllık Gypsophila L. Caryophyllaceae taksonlarının sistematik ve morfolojik özellikleri

Authors : Mustafa KORKMAZ, Hasan ÖZÇELİK

Pages : 79-98

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2011-04-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye’de Gypsophila L. cinsinin A grubunu oluşturan tek yıllık taksonları 3 seksiyon altında toplanmıştır. Bu çalışmada Dichoglottis Fisch. & C.A. Mey. Fenzl. seksiyonunda yer alan 6 tür G. heteropoda Freyn & Sint., G. parva Barkoudah, G. elegans M. Bieb., G. bitlisensis Barkoudah, G. viscosa Murray, G. antari Post & Beauverd ; Macrorrhizaea Boiss. seksiyonunda yer alan 3 tür G. muralis L., G. tubulosa Jaub. & Spach Boiss., G. confertifolia Hub.-Mor. ve Hagenia A. Braun. seksiyonunda yer alan 1 tür G. pilosa Hudson çalışma materyali olarak seçilmiştir. Çalışmalar sonucunda taksonlar arasında diagnostik karakterler tespit edilmiş ve seksiyon, tür ve türaltı taksonlar için yeni teşhis anahtarları yapılmıştır. Çiçek karakterleri başta olmak üzere toplam 70 kalitatif ve kantitatif karakter incelenmiştir. Sonuçlar istatistiksel olarak analize tabi tutulmuş ve yorumlanmıştır. Biyometrik ölçümlerde genel ortalamalara en yakın tür G. heteropoda olup Orta Anadolu’nun jipsli tepelerinde ve ana kayası kireçtaşı olan eğimli yamaçlarda yayılış göstermektedir. Bitki tüysüz, boyu 30 cm’ye kadar, yaprakları 40x3.5 mm’ye kadar, kaliksi tüysüz ve petalleri beyazdır. G. heteropoda subsp. minutiflora’ da bitki salgı tüylü, boyu 15 cm’ye kadar, yaprakları 20x2 mm’ye kadar, kaliksi salgı tüylü ve petalleri beyazdan açık pembeye kadardır. G. parva ’nın tohumları keskin şekilde dikenli ekinat olup brakte ve kaliks tüysüzdür. G. linearifolia’ da üst brakteler ve petaller lineardir. G. elegans 1 -2 ana gövdeli ve çiçek durumu gevşek dikazyumdur. G. bitlisensis genelde tabandan dallanan çok ana gövdeli, çiçek durumu sık dikazyumdur. G. viscosa ’da tüm bitki viskozdur. Bu tür, en uzun kök boyuna 7.04±0.44 cm , en uzak dallanma başlangıcına 13.87 ±1.28 cm ve en çok çiçek sayısına 121.30 ±11.03 çiçek sahiptir. En kısa kök boyu ortalaması 1.17 ±0.05 cm G. antari’de gözlenmiştir. Narin yapılı bir bitki olan G. muralis, çok narin kökleri ve gövdeleri yanında Türkiye’de sadece Tekirdağ ilinde yayılış göstermesi ile kolayca ayırt edilebilir. G. tubulosa ’da bitkin üst kısmı sık ve uzun salgı tüylü; alt kısmı kısa salgısız tüylerle kaplıdır. Uzun salgı tüyleri ile sık ve kısa salgısız tüyler gövdede bir arada bulunur. Bu durum önemli bir diyagnostik karakterdir. Ayrıca G. tubulosa en kısa yaprak boyuna 0.72 ±0.02 cm sahip olan türdür. G. confertifolia için kapitat çiçek durumu, köklerinin bazen bitki boyundan daha uzun olması, kaliks ve petal boyunun en uzun oluşu türün ayırt edici özellikleridir. G. pilosa bazen 1 m ye yakın toprak üstü kısmı, sık ve uzun salgı tüylü oluşu ve bir tarla yabancı otu oluşu ile farklılık gösterir. Ayrıca tür en uzun brakteye, en uzun pedisele ve en uzun tohum boyuna sahiptir
Keywords : Gypsophila, Sistematik, Revizyon, Türkiye Florası